Bewoners van de koloniën Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen voor de rechter in Assen, een kleine greep uit de periodes oktober 1825 tot mei 1828 en 1840 tot 1843

De koloniën van weldadigheid hebben een eigen intern tuchtsysteem - zie deze bladzijden - maar af en toe moeten koloniebewoners verschijnen voor de gewone rechter. Ik heb geen intensieve studie gemaakt van de archieven van de rechtbanken die zich in het Drents Archief bevinden, maar ik ben er al bladerend een aantal tegengekomen. En die wil ik de wereld toch niet onthouden.

Dit gaat alleen om bewoners van Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen. Die komen terecht bij de rechtbank van eerste aanleg in Assen. Bewoners van Willemsoord en de Ommerschans wonen in Overijssel en daar heb ik niet naar gekeken.

Archief

Het archief van de rechtbank van eerste aanleg te Assen bevindt zich bij het Drents Archief, toegang 0103. De vonnissen van die rechtbank zijn de invnrs 2601-2608, waarbij de eerste drie buiten beschouwing kunnen blijven, omdat dat speelt in de tijd dat de kolonien nog niet waren opgericht. Ik heb alleen invnr 2605 gedaan, de periode van 15 oktober 1825 tot en met 10 mei 1828, de vonnissen 521 tot 740.

Die vonnissen vallen vrij snel te selecteren door te kijken naar de woonplaats van de beklaagde en of dat Frederiksoord, Wilhelminaoord of Veenhuizen is.

Elk vonnis heeft een nummer en aan de hand daarvan kunnen de processtukken gevonden worden in de invnrs 28001-28055. Daar zitten vaak boeiende stukken tussen, getuigenverklaringen, tekeningen van het Plaats Delict, verhoren, en in ieder geval het volledige zittingsverslag.

Na 1838

Per 1 oktober 1838 verandert de organisatie van de rechterlijke macht. De rechtbank van eerste aanleg bestaat niet meer, er zijn arrondissementsrechtbank, kantongerechten en gerechtshoven. Bij de paar zaken van na 1838 die ik heb staat steeds vermeld uit welk archief ze komen.

Klik in onderstaande tabel op de datum om meer bijzonderheden te lezen.

december 1825	Vonnis 527. Kolonist en bakkersbaas Scholten slaat kolonist en bakkersknecht Mollevanger de hele bakkerij door. Getuigen Van Oyen en De Bruin. Samenvatting van de processtukken..
januari 1826	Vonnis 530. Magazijnmeester Lindeman mishandelt op het kantoor te Frederiksoord assistent Helmcke. Getuigen Odijk en Schuurman. Samenvatting van sommige processtukken en als kort verhaaltje.
maart 1826	Vonnis 545. Arbeiderskolonist Johannes Volkhemer heeft als arts gewerkt zonder als zodanig geregistreerd te staan. Zie ook juli 1826. Samenvatting vonnis.
maart 1826	Vonnis 552. Onleesbare bedelaarskolonist (Nicolaas Louis?) heeft bedelaar Mol tijdens opsluiting met een mes verwond. Samenvatting vonnis.
mei 1826	Vonnis 558. Veldwachter Gerrit ten Herkel is er vandoor gegaan met een riem met geld die hij naar het eerste gesticht te Veenhuizen moest brengen. Korte samenvatting van het vonnis.
juli 1826	Vonnis 572. Arbeiderskolonist Johannes Volkhemer heeft ten tweeden male (zie maart 1826) illegaal de geneeskunde beoefend. Samenvatting vonnis..
september 1826	Vonnis 580. Arbeiderskolonistenzoon Engel van Engelen heeft een koopman met een mes bedreigd na een miskoop. Samenvatting vonnis.
september 1826	Vonnis 581. Kolonist Hendrik Sabelis is op de weg naar Steenwijk een scharensliep uit Vledder aangevlogen. Ik heb een globale samenvatting van de processtukken en een vroeger geschreven verhaaltje op de pagina van Sabelis.
september 1826	Vonnis 582. Drie personeelsleden van het eerste gesticht te Veenhuizen zijn een avondje stappen en drinken in Norg. Als een veldwachter komt zeggen dat ze naar huis moeten, vallen ze hem met z'n drieën aan.Transcriptie vonnis.
oktober 1826	Vonnis 585a. Arbeiderskolonist (?) Jan Gielen, bijgenaamd Jan de Zaaijer, heeft zich in de ene kroeg in Zuidvelde laten vollopen en wil dan verder gaan in een andere. Als die weigert te tappen maakt Gielen amok. Transcriptie proces verbaal van de zitting.
februari 1827	Vonnis 597. Arbeiderskolonist Johannes Bernardus Geijsel/Gijzel heeft hout uit bossen en houtwallen gestolen voor vlegelstokken. Transcriptie vonnis.
april 1827	Vonnis 600. Zaalopziener Gerrit Kroon uit Veenhuizen is buiten het jachtseizoen betrapt met twee patrijzen. Transcriptie vonnis.
mei 1827	Vonnis 604. Veldwachter bij het tweede gesticht Veenhuizen Andries Erlie heeft te Vries een kastelein en zijn vrouw met een stok geslagen. Samenvatting vonnis.
juli 1827	Vonnis 611. De vrouw van zaalopziener Gosling Braaksma heeft stukken van nieuwe lakens geknipt en zo van vier lakens drie gemaakt. Samenvatting van het vonnis.
	Vonnis 658 en vonnis 684 zijn zaken tegen de arbeiderskolonist Huibert Muisson die ik hier niet opgenomen heb, maar heb verwerkt op zijn pagina.

november 1840	De hoevenaar bij de Ommerschans Jan Vossebeld weigert opzij te gaan als een andere paard-en-wagen hem tegemoet komt. Deze verkeersovertreding brengt het na een veroordeling bij het kantongerecht tot een hoger beroep.
december 1840	Hofling, of Hoffelink, bedreigt twee veldwachters met een mes en doet daarbij boude uitspraken. Het is een nasleep van de ongeregeldheden in het tweede gesticht te Veenhuizen in april 1840. Geen transcriptie, alleen samenvatting.
februari 1841	De bedelaarskolonist Peter Hanekamp heeft de veldwachter Hendrik Lammerink, die de voorpoort bewaakte, met een mes ten hoogte van het kakebeen verwond. Geen transcriptie, alleen samenvatting.
maart 1841	Bedelaarskolonist Lutselaar heeft adjunct-directeur Kluvers een slag aan het hoofd toegebracht. Ook een nasleep van de ongeregeldheden in Veenhuizen-2 in april 1840. Korte samenvatting van het vonnis.
april 1843	Vrije kolonist Johannes Hermanus Kniesenburg komt bij adjunct-directeur Coenraad Hulst verhaal halen over bezuinigingsmaatregelen en het eindigt met een messteek. Volledige transcripties van alle processtukken.
augustus 1843	De nog jonge Gijsbert van Rooij (19 jaar) en Joost Broekhuizen (16 jaar) hebben oud ijzer gestolen van de zolder van de katoenweverij en verkocht aan een smid in Wapserveen, waar de fabrieksbaas Eman het terugvond.
oktober 1843	De opstandelingen van mei 1843 komen voor de rechter. Tien man, tegen een van wie de doodstraf wordt geëist. Het establishment wil ze hard aanpakken. Samenvatting van de processtukken.