Bij Willem Lammerts Heidema heb ik de post niet bekeken - voor
mensen die dat wel willen doen is hier een
lijstje - dus voor het begin van zijn carrière in de
koloniën ben ik afhankelijk van de kolonistendatabase. Die meldt
dat hij eerst als vreemde arbeider werkzaam is bij Veenhuizen II
Buiten. Dat zal dan zijn vanaf 1 mei 1826, want dat is de
datum die in latere registers is vermeld als zijn eerste
aanwezigheid in de koloniën.
Zwager van de onderdirecteur
Er kan met redelijke zekerheid vastgesteld worden hoe hij in
Veenhuizen terecht is gekomen. Hij is namelijk getrouwd met Matje
Harms Kuipers en dat is een zus van de op 19 mei 1825 aangestelde
onderdirecteur-buiten van het eerste gesticht te Veenhuizen,
Gerrit Harms Kuipers, zie deze pagina.
Volgens de kolonistendatabase wordt Willem Lammerts Heidema per
1 mei 1828 aangesteld als opzichter bij de paarden en op 12 maart
1831 als hoevenaar of bouwboer bij Veenhuizen. Bij die laatste
datum heb ik twijfels, want hij staat al als bouwboer op de
begroting van de hervormde gemeente voor 1829.
Stamboek
Als hoevenaar kan ik hem wel oppikken. Hij staat als bewoner van
hoeve 8 bij het derde gesticht op folio 7 van het stamboek van
hoevenaars bij het tweede en derde gesticht van 1830 tot 1835 met
invnr 1581.
Van die inschrijving neem ik de gezinsgegevens over, met de
kanttekening dat de kolonieadministratie de aantekeningen zijn van
een particuliere organisatie en dus geen officiële bron waarop
blindgevaren mag worden.
Gezinssamenstelling
● Willem Lammerts Heidema is volgens die inschrijving
geboren 4 februari 1785. Hij is afkomstig uit Scharmer in
Groningen, waar wel meer in de landbouw actieve employés vandaan
komen. Hij is net als de rest van het gezin hervormd en getrouwd
met:
● Matje Harms Kuipers, geboren 10 maart 1788. Het
echtpaar heeft de volgende kinderen in huis, waarvan sommige op de
kolonie geboren zijn:
● Margien Heidema, geboren op 8 november 1811,
● Lammert Heidema, geboren op 7 augustus 1816,
● Jantje Heidema, geboren op 6 oktober 1819,
● Trijntje Heidema, geboren op 11 januari 1822,
● Harm Heidema, geboren op 22 juni 1824,
● Ida Heidema, geboren op 1 maart 1828, en
● Fenna Heidema, geboren op 16 juli 1832.
Wijkmeester
Bijgeschreven in het stamboek is dat Willem Lammerts Heidema per
1 mei 1833 is bevorderd tot wijkmeester bij het derde
gesticht. Volgens het personeelsoverzicht met invnr 1007 is die
aanstelling geschiedt bij besluit van 1 april 1833. Hij staat nu
ook in het stamboek van personeel 1828-1834 op folio 58 als
wijkmeester voor zes gulden per week.
De inschrijving als wijkmeester loopt door in het stamboek van
personeel 1834-1859 met invnr 998 op folio 88. Daar vinden de
volgende mutaties plaats:
■ Op 21 juni 1834 treedt dochter Margien in het huwelijk
met een van de zoons van de weduwe Haarman, zie voor het vervolg
van dit gezin op deze pagina.
■ Op 1 mei 1835 gaat Lammert Heidema in militaire
dienst (volgens de kolonistendatabase bij de 7e afd. infanterie,
maar dat staat niet in het stamboek), maar hij is op 7
september 1835 al weer terug.
■ Op 14 december 1835 overlijdt Fenna Heidema, 3
jaar oud.
Onderdirecteur
Per 1 januari 1843 wordt Willem Lammerts Heidema
overgeplaatst naar Veenhuizen 2-buiten.
Volgens folio 95 van invnr 988 is dat besluit genomen op 26
oktober 1842 N1. Heidema is nu onderdirecteur-buiten voor het
tweede en derde gesticht en verdient als alle onderdirecteurs
vijfhonderd gulden per jaar. Dat is heel wat meer dan de zes
gulden per week als wijkmeester. Tijdens deze periode komt Heidema
heel even ter sprake als een ex-bedelaar roddels
verspreidt.
■ Lammert Heidema verlaat het gezin op 1 juli 1844.
Hij trouwt later die maand Maria Braxhoofden, dochter van
een militaire veteraan in het derde gesticht.
■ Harm Heidema vertrekt volgens invnr 998 op 7
februari 1846, maar dat zal niet kloppen want hij trouwt al
1 november 1845 met Matje Huisman, dochter van de
wijkmeester bij het eerste gesticht Meerten Cornelis Huisman. Zie
bij Huisman op deze
pagina.
■ Trijntje Heidema wordt 'gehuwd ontslagen'
op 6 juni 1847. Ze trouwt met Otto van Muijlwijk,
die ooit als lid van een arbeidersgezin vanuit Gorinchem in
Veenhuizen was gekomen en inmiddels tweede onderwijzer bij het
eerste gesticht is, zie deze pagina.
■ Echtgenote Matje Harms Kuipers
overlijdt op 28 juni 1849.
Naar Veenhuizen-1
De volgende overplaatsing van Willem Lammerts Heidema is op 1 oktober 1852. Hij ruilt van positie met zijn zwager Gerrit Harms Kuipers. Die laatste wordt nu onderdirecteur-buiten bij het tweede en derde gesticht en Willem Lammerts Heidema wordt onderdirecteur-buiten bij het eerste gesticht. Waarom die ruil plaatsvindt weet ik niet.
Het nog maar heel kleine gezinnetje, bestaande uit de weduwnaar
Willem Lammerts Heidema en zijn dochters Jantje Heidema
en Ida Heidema staat nu op folio 58 van invnr 998.
Om mij onbekende redenen wordt Jantje op 8 maart 1855
'de kolonie ontzegd'.
Ontslag
Dan wordt Willem Lammerts Heiden 'eervol uit zijne betrekking als
onderdirecteur ontslagen en met zijne dochter uit de sterkte
afgevoerd 10 september 1859'. Het is dezelfde dag dat zijn
zwager Gerrit Harms Kuiper, en bijvoorbeeld ook schoonfamilie van
de koude kant Meerten Cornelis Huisman, ontslagen worden,
vermoedelijk om de weg vrij te maken voor de overname door de
Staat van de gestichten.
Waar ze daarna precies wonen kan ik niet achterhalen, maar het is
wel in Veenhuizen, want daar trouwt Ida Heidema op 22
juni 1861 met Gerrit Egbertus Flierman, zoon van de
hoofdonderwijzer van het tweede gesticht en zelf ook onderwijzer.
De dochters hebben iets met onderwijzers blijkbaar.
Vader Willem Lammerts Heidema maakt dat net niet meer
mee, hij is op 30 april 1861, 76 jaar oud, te Veenhuizen
overleden.