Voordracht
Zie voor algemene opmerkingen
over arbeidershuisgezinnen en vandaar kun je doorklikken naar
informatie over arbeidersgezinnen bij het eerste en derde
gesticht.
Rotterdam draagt het gezin voor van Pieter Gijben, in
eerste instantie nog gespeld als Geijben, en Johanna van der
Wijden. De permanente commissie van de Maatschappij van
Weldadigheid accepteert de voordracht op 7 september 1824,
zie designatie 41 in het designatieregister
1824. Hier mijn aantekeningen over dit gezin.
Aankomst
Ze komen aan op 28 september 1824. Daarvan is een
aankomststaat gemaakt die zich bevindt in invnr 1370. Van dat
invnr zijn geen scans dus we moeten het doen met mijn gebrekkige
fotootje:
Ze komen eerst in arbeiderswoning nummer 96 in het eerste
gesticht en staan in het stamboek van dat gesticht met invnr 1571
op scan 32. Zie bovenaan de pagina hoe de scans te bereiken zijn.
Daar staat vermeld dat ze per 16 april 1825 overgaan naar
het tweede gesticht woning 27.
Vervolgens staan ze echter op scan 111 van het stamboek van het derde
gesticht met invnr 1572, met 27 doorgestreept en als bewoners van
woning 87 in dat derde gesticht, komend uit het eerste per
16 april 1825. Dus volgens mij hebben ze nooit in het tweede
gezeten, maar daar zullen we waarschijnlijk nooit achterkomen.
Van deze inschrijvingen neem ik de gezinsgegevens over, met de
kanttekening dat de kolonieadministratie slechts de aantekeningen
zijn van een particuliere organisatie en dus geen officiële bron
waarop blindgevaren mag worden.
Gezinssamenstelling
● Pieter Gijben is volgens die inschrijving geboren op 12
maart 1778. Hij is net als de rest van het gezin
rooms-katholiek. Hij is getrouwd met:
● Johanna van der Wijden, geboren 28 oktober 1778.
Ze hebben twee kinderen bij zich:
● Petrus Gijben, geboren 17 februari 1803, en
● Anthonie Gijben, verder vaak voorkomend als Antonie
Johannes Gijben, geboren 2 oktober 1812.
Huwelijk Petrus junior
Na een dikke vijf jaar, op 1 februari 1830, wordt zoon
Petrus Gijben 'gehuwd ontslagen'. Hij krijgt ook een woning als
arbeidershuisgezin en staat op scan 39 als Petrus Gijben jr. Hij
woont eerst 3e gesticht woning 45 en later eerste gesticht woning
27. Echtgenote is Geertrui Rademakers, geboren 11
maart 1800. Het stel krijgt de volgende kinderen:
● Pieter Gijben, geboren 13 december 1830,
● Johannes Anthonie Gijben, geboren 5 maart 1833.
Maar hij overlijdt 6 februari 1834,
● Johanna Magdalena Gijben, geboren 5 april 1835,
● Adriana Maria Gijben, geboren 27 mei 1838. Zij
overlijdt 6 juli 1850,
● Geertruida Gijben, geboren 11 juni 1840. Zij
overlijdt 27 januari 1842, en
● Adrianus Wilhelmus Gijben, geboren 28 mei 1843.
Hij overlijdt 12 mei 1847.
Welke vrouw Gijben?
Het lastige is dat als op 11 februari 1830 bij een zitting
van de tuchtraad over een zwangere arbeidersweduwe, beschreven in
De strafkolonie pagina 115, een 'vrouw Gijben' optreedt als
getuige, we niet weten of daarmee de vrouw van Pieter Gijben
senior bedoeld wordt of de vrouw van Petrus Gijben junior. Zulke
onduidelijkheden zullen vaker gaan spelen.
Terugplaatsing
Op 9 mei 1831 verlaten Pieter Gijben senior, echtgenote
Johanna van der Wijden en zoon Anthonie Gijben de kolonie. Ze
hebben hun ontslag gevraagd en gekregen. Maar daar krijgen ze
spijt van. Het maandblad van de Maatschappij Vriend des Vaderlands
meldt in het nummer van augustus 1831, zie deze pagina:
Dezer dagen heeft de Permanente Commissie van de Subcommissie te Rotterdam voor de Arbeiders huisgezinnen weder aangenomen het gezin van P. GIJBEN.
Dit gezin, slechts korten tijd, op zijn dringend verzoek uit de koloniën ontslagen, meende, zonder de zorg der Maatschappij, een ruimer middel van bestaan te zullen hebben. Spoedig, echter, bleek het hoezeer het zich daarin had bedrogen, en met aandrang werd de terugplaatsing verzocht.
Ofschoon de Permanente Commissie tot regel heeft gesteld, om eenmaal uit de koloniën ontslagenen niet weder aan te nemen, heeft zij nogtans gemeend hier eene uitzondering te moeten maken, zoo omdat het huisgezin van GIJBEN zich steeds ordelijk in de koloniën had gedragen, als om de andere kolonisten tot waarschuwing te strekken en hunne verzorging in de koloniën op prijs te doen stellen, vóór het te laat mogt zijn, en het is te hopen, dat het voorbeeld van GIJBEN voor de kolonisten niet verloren zijn zal.
Veldwachter
Weer opgenomen staan ze in het stamboek van arbeidershuisgezinnen
met invnr 1573 nu op scan 43 als bewoners van woning eerst woning
95 in het derde gesticht en daarna woning 49.
Op 12 juni 1833 is op een zitting
van de tuchtraad voor bedelaars sprake van de 'veldwachter
Gijben'. Hoogstwaarschijnlijk gaat het hier om Petrus Gijben
junior, want de Maatschappij neemt liefst jonge mannen om als
veldwachter dienst te doen.
Huwelijk Antonie Johannes
Op 27 juli 1835 gaat Antonie Johannes Gijben met
ontslag. Dat is om te trouwen met Catharina Petronella
Braxhoofden, geboren 18 september 1814, dochter van een
militaire veteraan die in Veenhuizen woont. En net als zijn oudere
broer, krijgt Antonie Johannes een arbeiderswoning. Hij staat in
invnr 1573 op dezelfde scan 39 als zijn broer als bewoner van
woning 34 in het derde gesticht. Dit echtpaar krijgt de volgende
kinderen:
● Pieter Gijben, geboren 21 november 1835 (dit is
dus de VIERDE Pieter Gijben die in Veenhuizen rondloopt. Dat gaat
nog ingewikkeld worden!),
● Christina Petronella Gijben, geboren 1 april 1838,
● Johanna Gijben, geboren 21 april 1840,
● Maria Gijben, geboren 19 oktober 1843,
● Catharina Pieternella Gijben, geboren 20 mei 1846.
Zij overlijdt 13 september 1849,
● Antonie Johannes Gijben, geboren 12 maart 1849.
Hij overlijdt 7 maart 1850,
● Catharina Petronella Gijben, geboren 29 januari
1851,
● Antonie Johannes Gijben, geboren 31 mei 1853,
en
● Margaretha Gijben, geboren 9 juni 1856.
Tot 1847
In het stamboek van arbeidershuisgezinnen tot 1847 met invnr 1474
staan dus ook drie families Gijben.
■ Op scan 37 de oude Pieter Gijben en vrouw Johanna van der
Wijden,
■ Op scan 31 de jonge Petrus Gijben jr met echtgenote Geertrui
Rademakers en kinderen.
■ Op scan 32 Antonie Johannes Gijben met vrouw Catharina
Petronella Braxhoofden.
Laatstgenoemden gaan op 31 maart 1840 weg uit de kolonie.
Uit brieven die op deze
pagina genoemd worden door Pim Erbee van het Drents Archief
is dat omdat ze gaan werken op 'eene venerij' te Assen. Ze keren
weer in de kolonie terug op 30 maart 1841.
Kolonistenvertegenwoordiger
In drie zittingen van de tuchtraad voor arbeidershuisgezinnen bij
het derde gesticht zit ene P. Gijben als vertegenwoordiger van de
kolonisten bij de raad. Er staat niet bij of het senior of junior
is. De drie zittingen zijn op 10 december 1839, 14 november 1841en
20 augustus 1842 en ze zijn te bereiken via dit overzicht.
Misschien zit hij bij meer tuchtraden, maar ik heb niet van alle
zittingen transcripties.
Tenslotte het stamboek van arbeidershuisgezinnen 1848 tot 1859,
met de drie families. Ik had al voorspeld dat het ingewikkeld zou
worden met al die Pieters en dat klopt. Dus we doen het per gezin.
Eerst de ouwetjes op scan 77.
Tot slot-1
Op 8 maart 1851 overlijdt de Pieter Gijben die is geboren
in 1778, dus de stamvader in koloniale zin. Zijn weduwe blijft in
Veenhuizen. Zoals op deze
pagina betoogt valt er nagenoeg niet achter te komen waar
arbeidershuisgezinnen blijven als de Staat in 1859 de gestichten
overneemt en ook wat betreft Johanna van der Wijden weduwe
Gijben is er niets aangetekend.
Tot slot-2
Dan zoon Petrus en echtgenote op scan 69. Hij overlijdt eerder
dan zijn vader op 2 september 1848. Ze krijgen van 3
augustus 1851 tot 25 juli 1853 de weduwe Van Aken, weduwe van een
andere arbeiderskolonist, bij zich in huis. Twee kinderen proberen
uit te vliegen, maar dat lukt niet echt:
■ Pieter Gijben (geboren 1830) gaat 14 mei 1852 in
militaire dienst, maar keert 17 september 1852 weer terug. Op 13
augustus 1854 gaat hij opnieuw in dienst, maar is 22 september
1854 al weer terug.
■ Dochter Johanna Magdalena Gijben gaat 11 mei 1857 een
baan zoeken in de gewone maatschappij, maar is 27 mei 1857 al weer
terug op het best.
Zodat Geertrui Rademakers weduwe Gijben met drie
kinderen in Veenhuizen blijft. En ook van hun is niet aangetekend
waar ze na 1859 blijven.
Tot slot-3
Tenslotte het gezin van Anthonie Johannes Gijben op scan 70. Pieter Gijben (geboren 1835) gaat 25 september 1852 in militaire dienst en keert niet meer terug in de kolonie. Vader Anthonie Johannes Gijben overlijdt 11 december 1856, waarmee alle drie de mannelijke gezinshoofden niet meer in leven zijn.
Christina Petronella Gijben vertrekt met ontslag op 13
april 1860. Bij dit gezin is er wél een aantekening waar ze
blijven: Catharina Petronella Braxhoofden weduwe Gijben
wordt op 15 september 1861 ontslagen en verlaat met de nog
thuiswonende kinderen de kolonie.