Daarbij mag ook een gezin opgezonden worden. Hieronder een stukje
uit het contract, waar dat gezin al is ingevuld. Inderdaad, dat
van Klaas Pieters Dijkstra en Klaaske Egberts Kiestra:
Op 20 augustus 1820 arriveren de wezen, een 'huismoeder'
die voor ze gaat zorgen en het gezin van Klaas Pieters Dijkstra.
In invnr 1343 bevindt zich een 'Nominative Staat' van de
aankomsten op die dag waarop ze allemaal vermeld staan.
We vinden het gezin in het oudste bewaard gebleven stamboek van
Willemsoord, met invnr 1407, dat ik behandel op deze pagina, op hoeve
96. Dat is tegenwoordig het Koloniepad bij De Pol, het
gebied dat later de 'Jodenhoek' zal worden, zie dit
kaartje.
Gezinsgegevens
Uit dit stamboek met invnr 1407 neem ik de familiegegevens over:
● Klaas Pieters Dijkstra is volgens de op dit punt lang
niet altijd betrouwbare kolonieadministratie geboren op 21
maart 1787. Hij is getrouwd met:
● Klaaske Egberts Kiestra, volgens diezelfde bron geboren
4 juni 1779. Het echtpaar heeft de volgende kinderen:
● IJtje of Fietje Dijkstra,
geboren 15 oktober 1806, zeer ruim voor het huwelijk (in
1813) van Klaas en Klaaske; zou die dan niet Kiestra moeten heten?
● Lena Dijkstra, geboren 16 mei 1810, hiervoor
geldt hetzelfde. Als zij in 1832 wil trouwen, blijkt er nergens in
de Friese registers een doopbewijs te vinden en moet er een 'akte
van bekendheid' aan te pas komen. Tegen die tijd noemt ze zich
overigens Mechelina in plaats van Lena, nog later wordt dat
Muschelina,
● Dirk Dijkstra, geboren 10 juli 1816, wiens
voornaam ook als Durk voorkomt,
● Dieuwke Dijkstra, ook geboren 10 juli 1816, een
tweeling dus,
● Pieter Dijkstra, geboren 6 mei 1820, en derhalve
drie maanden oud als ze in Willemsoord aankomen.
Op hoeve 96 komt daar nog bij:
● Anna Maria Dijkstra, geboren 21 november 1822.
Hoevenaar
Op het land rond de gestichten te Ommerschans en Veenhuizen staan
grote boerderijen. De bewoners daarvan worden in eerste instantie
'vrijboeren' genoemd, maar daarna altijd 'hoevenaars' of
'bouwboeren'. Ze worden geselecteerd uit de vrije kolonisten en
het zijn altijd de beste werkers onder hen die zo'n positie
krijgen.
Op 19 december 1823 (volgens de kolonistendatabase) wordt
Klaas Pieters Dijkstra bevorderd tot hoevenaar bij de nog maar net
opgestarte kolonie Veenhuizen. Daar zou wat correspondentie over
moeten zijn tussen de directie in de kolonie die hem voordraagt en
de permanente commissie, maar die heb ik niet gezien. Misschien
ergens in de post oktober-december 1823, invnr 67, zie
hier, of in de notulen van de permanente commissie, invnr 39
(daarvan zijn geen scans).
Hoevenaarsstamboeken
We vinden ze terug in het stamboek van hoevenaars bij het eerste
gesticht te Veenhuizen met invnr 1367 (geen scans). Ze bewonen
hoeve nummer 6. Daar staat als datum dat ze van Willemsoord naar
Veenhuizen gingen 21 december 1823. Om mij onbekende
redenen is de geboortedatum van Klaas veranderd in 13 mei 1788 en
heet het oudste kind nu 'Jasje' met geboortedatum 15 oktober 1805.
Die laatste gaat op 8 december 1827 met ontslag bij het
gezin weg.
De hoevenaars worden ook bijgehouden in het stamboek van het
eerste gesticht Veenhuizen met invnr 1571 en dat is wel op
internet te raadplegen, klik
hier, en vul rechtsonder het scannummer 112 in. Hier staan
dan weer dezelfde gegevens als in het boek van Willemsoord. Maar
als boerderijnummer staat er nu 5. Welk van de twee stamboeken
betrouwbaarder is weet ik niet.
Schoonouders
Wat er in allebei die boeken NIET bij staat, is dat de
hoogbejaarde schoonouders van Klaas Pieters Dijkstra hun laatste
dagen bij hen slijten. Uit een artikel van Piet de Haan in De
Sneuper, het blad van de Historische Vereniging
Noordoost-Friesland, blijkt dat de diaconie van de hervormde kerk
in Dokkum in 1824 geld geeft voor de verhuizing naar
Veenhuizen van die ouwetjes.
Bij de arbeidersgezinnen staan ze niet, bij de bedelaars staan ze
niet, over de weeskinderen en de militaire veteranen hoeven we het
niet te hebben... Er is maar één denkbare plek in Veenhuizen waar
de twee naartoe gegaan kunnen zijn, en dat is de hoeve waar hun
dochter Klaaske woont met hun schoonzoon Klaas Pieters Dijkstra.
Alleen heeft niemand de moeite genomen dat aan te tekenen in de
registers van hoevenaars.
Deze nevenfunctie als 'hospice' duurt niet vreselijk lang. Op 25
januari 1826 overlijdt Egbert Sakes Kiestra, de vader van
Klaaske, te Veenhuizen, 85 jaar oud. Op 25 mei 1827
overlijdt zijn echtgenote Itje Jans Klaversma, 76 jaar oud.
B-nummer 284
In invnr 1571 staat voor het eerst een nummer bij Klaas Pieters
Dijkstra, namelijk 284. Dat is het vanaf 1829 aan alle op contract
geplaatste koloniebewoners toegekende B-nummer waarmee ze op te
zoeken zijn in het stamboek met invnr
1389, met in sommige gevallen aanvullende informatie in invnr
1391.
In het invnr 1592 (geen scans) worden de oogstresultaten van de
boerderijen bij het eerste gesticht Veenhuizen over de jaren 1826
tot en met 1828 vergeleken, maar daar word ik niet echt wijs uit.
En op deze
scan, invnr 86, wordt genoteerd dat er bij de boerderij van
de familie - hier staat ook weer nummer 6 - twee paarden, vijftien
koeien en honderd schapen zijn.
Naar Ommerschans
Het volgende stamboek van hoevenaars heeft invnr 1581 (geen
scans) en zou de situatie van 1830 tot 1835 weergeven. Lena
Dijkstra verlaat het gezin met ontslag op 22 mei 1831.
De rest van het gezin - hier staat derde gesticht hoevenummer 5 -
wordt overgeplaatst. Op 16 september 1831 gaan ze over
naar kolonie 5, dat is het gebied rondom de Ommerschans.
De hoevenaars daar staan van 1832 tot 1835 in het derde gedeelte
van invnr 1584. Foto's daarvan staan op www.bonmama.nl. De
familie Dijkstra bewoont hier boerderij nummer 15.
In 1834 verliest het gezin de twee jongste kinderen. Pieter
Dijkstra overlijdt op 28 oktober 1834, zie hier, en
Anna Maria Dijkstra op 13 december 1834, zie hier.
De inschrijving gaat verder in het hoevenaarsregister met invnr
1582. Zie de plaatjes op www.bonmama.nl.
De familie staat eerst op folio 5. Dirk Dijkstra gaat in militaire
dienst op 22 oktober 1836. Dieuwertje Dijkstra wordt
'gehuwd ontslagen' op 26 juli 1838 (zie onder)
Er zijn dan geen kinderen meer in huis.
Terug naar Veenhuizen
Klaas Pieters Dijkstra en Klaaske Kiestra worden op 15 juni 1839 weer overgeplaatst naar Veenhuizen. Ze staan dan op folio 17 (daarvan heeft bonmama geen foto's) van hetzelfde hoevenaarsregister met invnr 1582. Het nu kleine gezin krijgt ingedeelden in huis. Zoon Dirk keert terug van zijn militaire dienstplicht op 15 juli 1841. En daarna neemt hij de hoeve over van zijn ouders.
Het stamboek meldt: 'Den 25 Juny 1842 is de hoeve van den ouden
Dijkstra op zijnen zoon Dirk overgeschreven welke is getrouwd met
Maria Wilhelm'. Die heeft hij dan op de Ommerschans leren kennen,
want daar woont haar vader, Johannes Wilhelm. Hij is ooit als
arbeidershuisgezin in Veenhuizen gekomen, tot men ontdekte dat hij
veearts was en in die hoedanigheid werd aangesteld op de
Ommerschans. Zie over die familie op deze
pagina.
Sjouke = Dieuwke ?
Het is op de kolonie gebruikelijk dat als een zoon zijn ouders
opvolgt, die ouders als ingedeelden bij die zoon blijven wonen.
Dat gebeurt ook hier, maar na een klein jaar verandert er iets.
Op hoeve nummer 2 bij de Ommerschans woont de familie Keizer,
oorspronkelijk afkomstig uit Zaltbommel (folio 7 van invnr 1582).
De koloniale stamvader Antonie Keizer overlijdt in 1836. Zijn zoon
Gerrit Jan trouwt in 1838 met iemand die in invnr 1582 wordt
genoteerd als Sjouke Dijkstra. Die Sjouke heeft dezelfde
geboortedatum als de boven genoemde Dieuwke Dijkstra, dus ik neem
aan dat het gewoon dezelfde is.
Relatie met Götz
Daarna overlijdt Gerrit Jan Keizer op 5 februari 1843.
Waarschijnlijk ter versterking van het huishouden worden Klaas
Dijkstra en echtgenote per 23 april 1843 ondergebracht op
die hoeve. Ook tijdelijk daar gestationeerd wordt een
kolonistenzoon uit de vrije koloniën Ferdinand Albrecht Götz. Zie
over de familie Götz hun eigen pagina.
Die Ferdinand Albrecht Götz trouwt op 20 november 1844
met 'Sjouke Dijkstra', die in de huwelijksakte gewoon Dieuke heet.
Het vervolg van dat huwelijk is te vinden op de pagina Götz.
Op 30 maart 1845 gaan Klaas Dijkstra en Klaaske Kiestra
weer bij hun zoon Dirk wonen. In het hoevenaarsregister 1848-1859
met invnr 1583 (geen scans) wordt gemeld dat Klaaske Kiestra op 6
december 1855 overlijdt.
Rijkswerkinrichtingen
Klaas Pieters Dijkstra gaat op 31 december 1859 weer over
naar 'het huisgezin zijner kinderen den wijkmeester Götz'.
En zowel het gezin van Götz als het gezin van zoon Dirk Dijkstra
worden 'overgebragt onder de ambtenaarshuisgezinnen den 15
september 1861'.
Hoe dat zit zou ik echt niet weten, want dan is Veenhuizen niet
meer van de Maatschappij van Weldadigheid maar van de Staat, en
zijn er geen stukken meer in het Maatschappij-archief met toegang
0186, maar alleen in het archief van de Rijkswerkinrichtingen met
toegang 0137.01 en dat is een heel andere tak van sport. Daar weet
ik niets van, dat zullen anderen moeten uitzoeken.
Tot slot
Wel heb ik voor de dappere onderzoekers nog een lijst gemaakt van
brieven in het archief van de Maatschappij van Weldadigheid waarin
op het eerste oog Klaas Dijkstra voorkomt. Garantie tot het hek en
mijn excuses als het een andere Dijkstra blijkt te zijn, maar
nooit geprobeerd is altijd mis. Bovenaan de pagina staat hoe deze
invnrs te bereiken en het scannummer moet meestal worden gelezen
als 'of omringende scans', dus ook even doorbladeren naar voren en
achteren:
invnr 168 scan 447
invnr 171 scan 485
invnr 174 scan 110
invnr 180 scan 573
invnr 181 scan 262
invnr 200 scan 572
invnr 200 scan 723
invnr 203 scan 588
invnr 203 scan 957
invnr 210 scan 151
invnr 212 scan 796
invnr 224 scan 451
invnr 239 scan 491
invnr 248 scan 492
invnr 251 scan 315
invnr 251 scan 524
invnr 259 scan 485
invnr 260 scan 313
invnr 278 scan 366
invnr 295 scan 427
invnr 295 scan 694
invnr 301 scan 016
invnr 304 scan 610
invnr 314 scan 213
invnr 332 scan 332