Antonij Hendrikus Danner is nog jong, 25 jaar, als hij door Zutphen wordt geplaatst als arbeidershuisgezin in Veenhuizen. Op 23 december 1844 komen ze aan en worden ze gehuisvest in woning nummer 3 van het eerste of kindergesticht. We vinden ze terug op scan 27 van het register van arbeidersgezinnen 1834-1847 met invnr 1574, zie bovenaan de pagina hoe die scans te bereiken zijn. Ik neem deze gegevens over, met daarbij de kanttekening dat geboortedata in de bevolkingsadministrratie van de koloniën lang niet altijd betrouwbaar zijn:
● Antonij Hendrikus Danner is volgens de lang niet altijd
betrouwbare kolonieadministratie geboren op 8 mei 1819. Zijn
echtgenote is:
● Berendje ten Have, geboren 3 december 1814. Ze hebben
bij aankomst één kind:
● Antonij Hendrikus Danner, geboren 13 april 1838.
Daar komen in Veenhuizen bij:
● Johannes Pieter Danner, geboren 22 december 1845, en
● Johanna Jacoba Gerredina Danner, geboren 7 juli 1849.
Het ambacht van pottenmaker
Tussen de geboorte van die laatste twee in is vader Antonij Hendrikus er een keer vandoor. Hij rekt het hem toegestane verlof van één week op tot drie weken. Als dat op 12 mei 1847 voor de raad van tucht voor arbeidersgezinnen in Veenhuizen komt, blijkt hij het vak van pottenmaken te beheersen en zou hij daar graag van leven. Maar dat gaat vooralsnog niet door, zie het verslag van de tuchtzitting.
Blijkbaar wordt het hem niet nagedragen. In het volgende register van arbeidersgezinnen, invnr 1575 op scan 60, wonen ze blijkbaar in woning 31 of 41 en staan ze doorgestreept. De laatste kolom vermeldt dat ze per 1 maart 1851 bevorderd zijn tot vrije kolonisten. Blijkbaar mocht Zutphen een hoeve vullen uit de contributie (zie voor een uitleg van dat begrip deze pagina) en heeft Antonij Hendrikus daar met succes om gevraagd.
Helemaal links is met potlood bijgeschreven dat de permanente
commissie daar een besluit over genomen heeft op de vergadering
van 11 februari 1851 onder agendapunt N9. Dat heb ik niet
bekeken maar voor mensen die verder onderzoek willen doen: dat
moet zich bevinden in invnr 689.
Leven en weglopen in Willemsoord
Als gezegd gaan ze op 1 maart 1851 over van Veenhuizen naar de
vrije koloniën. Ze worden ondergebracht in hoeve 128 van
Willemsoord. Dat is tegenwoordig de Amsterdamselaan in
Willemsoord, kadastraal Steenwijkerwold B 29, met de coördinaten
52.83600 en 6.08182, maar de woning is tussen 1866 en 1872
afgebroken.
In het jaar van hun verhuizing gebeuren er nog twee dingen.
● Bernard Danner wordt als vierde kind van het echtpaar
geboren op 21 mei 1851.
En Antonij Hendrikus Danner, de zoon, loopt 9 december 1851 van de kolonie weg. Hij is dan dertien jaar! Op 17 december is hij weer terug.
Het volgende jaar probeert hij het opnieuw. Hij loopt weg op 4 september 1852 en blijft nu langer weg. Pas na zeven maanden, op 14 april 1853 is hij weer terug.
Het is allemaal te volgen in het stamboek Willemsoord 1848-1859, invnr 1363, scan 134. Daar valt ook te zien dat ze net als alle vrije kolonistengezinnen ingedeelden hebben en veel van hen lijken ook aangestoken te worden door het desertievirus.
● Arend Vrijhof(f) niet. Hij is geboren 15 juni 1842,
sinds 29 mei 1855 in de kolonie en al bij diverse gezinnen
geweest. Hij verblijft van 17 mei 1851 tot 22 november 1851 bij de
familie Danner.
● Jan Trompetter is geboren 4 april 1823 en afkomstig uit
Koog aan de Zaan. Hij is ooit, in 1834, door Koog in het
kindergesticht in Veenhuizen geplaatst. Zie over hem onderaan deze tuchtzitting.
Het is onbekend of hij rechtstreeks uit dat kindergesticht of na
een aantal jaren in Koog weer in beeld komt als ingedeelde in de
vrije koloniën. Hij is achtentwintig jaar als hij op 19 augustus
1851 hier aankomt. Hij komt meteen bij de familie Danner in huis
en hij deserteert vandaar op 8 april 1852 van de kolonie.
Om te gaan trouwen, zie onderaan de hierboven genoemde
tuchtzitting.
● Aagje Al is geboren 23 juli 1830. Zij is op 30
november 1847 in de kolonie geplaatst vanuit Zaandam.
Na bij diverse gezinnen te zijn ondergebracht, komt ze op 24
november 1853 bij de familie Danner. En ze loopt weg op 22 januari
1854.
Schijndood in het heideveld
In 1853 wordt hoeve 128 omgenummerd tot hoeve 136. Dan volgt 1854 en dat is een topjaar. Op 15 juni 1854 krijgt Antonij Hendrikus senior te horen dat hij voor de raad van toezicht van Willemsoord zal moeten verschijnen omdat hij schijndood van dronkenschap in het heideveld is gevonden. Hij neemt meteen de benen. Acht dagen later, op 23 juni 1854, deserteert de eennaoudste zoon Johannes Pieter Danner. Hij is dan achtenhalf jaar oud!!
De volgende dag worden ze allebei teruggevoerd, de een uit Steenwijk, de ander uit Meppel. Er wordt teruggekeken op de hele zaak in de tuchtzitting van 31 juli 1854, waarvan ik transcripties heb van de betreffende gedeelten. Inmiddels is het hele gezin 'ter voorkoming van herhaalde desertie' al op 27 juni 1854 naar de strafkolonie op de Ommerschans gebracht.
In het register van strafkolonisten 1848-1859 met invnr 1586 (helaas zijn daar geen scans van) staan ze daarna met z'n zessen op folio 26. Aankomst daar dus 27 juni 1854 en ze mogen na anderhalf jaar, op 15 november 1855, weer terug naar de vrije koloniën. Hoeve 136 (het voormalige 128) staat dan net weer leeg nadat het een dik jaar is bewoond door het gezin van Joseph Benedictus Bak, en de familie Danner kan terugkeren in de hoeve waar ze eerder ook al woonden.
Het afscheid
In 1856 wordt de oudste zoon Antonij Hendrikus tijdelijk ondergebracht in een ander huishouden. Op 10 juli 1856 vertrekt hij en op 21 augustus 1856 komt hij weer terug bij zijn ouders. Waarom dat is zou ik niet weten. Onderzoekers kunnen de doos met inventarisnummer 950 doorzoeken of ze de reden kunnen achterhalen. Anderhalf jaar later heeft Antonij Hendrikus junior het helemaal gezien. Op 29 maart 1858 deserteert hij en ze zien hem op de kolonie nooit meer terug.
En dan... Ik heb van de meeste tuchtzittingen uit 1859 geen transcriptie, maar er zal wel iets gebeurd zijn. Want op haar vergadering van 9 maart 1859 onder agendapunt N2 besluit de permanente commissie dat de familie Danner moet worden 'overgeplaatst onder de arbeiderskolonisten te Veenhuizen'. Dus terug naar de positie die ze oorspronkelijk bekleedden. Ik heb het besluit zelf niet gezien, maar het moet in invnr 909 zitten.
Die terugplaatsing wachten vader, moeder en de drie nog
thuiswonende kinderen niet af. Op 7 april 1859 eindigt hun
koloniale bestaan. Inderdaad...., ze deserteren.