Naar het overzicht
van de MUNT-pagina's
Deze komen uit de Nationale Numismatische Collectie (verder
kortweg NNC) die wordt beheerd door de Nederlandsche Bank. In de
inventaris van de NNC hebben deze vier kaartjes van boven naar
beneden de nummers 1993-2204, 1993-2205, 1993-2206 en 1993-2207.
Ze hebben een formaat van 45 à 50 millimeter breed en 37 à 39
millimeter hoog. De handtekeningen op de achterkant zijn van de
algemeen boekhouder van de Maatschappij William Reese. Zie voor
bespiegelingen over de handtekening van Reese deze pagina.
Aan de hand van de informatie op die pagina kan worden
vastgesteld dat de kaartjes zijn van tussen 1 april 1826
(de inwerking treding van het hiervoor genoemde besluit) en 31
augustus 1830 (de dag dat het dienstverband van Reese met de
Maatschappij ophoudt). Daarna worden ze nog een tijdje gebruikt,
maar een nadere einddatum volgt hieronder.
Deze kaartjes worden in ieder geval gebruikt in de vrije
koloniën. Een onderzoekscommissie uit de kleine raad voor de vrije
koloniën meldt op 1 december 1827, zie hier:
'De onderdirekteurs ontvangen wekelijks tot de te doene
uitbetaling, het winkelgeld in kaartjes van 25 centen, en het
broodgeld in kaartjes van 50 en 25 centen, bij welk laatste
doorgaans nog eenige weinige 10 en 5 centen gevoegd worden.
Dat zijn vermoedelijk de kaartjes in de volgorde als ze hieronder
afgebeeld zijn.
Ze worden ook in Veenhuizen gebruikt. Bij de 'kleinen raad der
vrije kolonien' van 19 januari 1828, zie hier, verschijnt
Sjerp Jans Brada die 16 december 1827 is bevorderd van arbeider te
Veenhuizen tot vrije kolonist in Wilhelminaoord. De notulen
melden: 'Brada, voor eenige dagen aangekomen van Veenhuizen,
vertoonende drie broodkaartjes van Veenhuizen, ieder groot 50
centen, waarvoor hij hier niets te koop kon krijgen.
Verzoekende hem dat geld te verwisselen voor de hier gangbare
koloniale munt.'
Het wordt voor hem geregeld, maar belangrijk te noteren is dat
de broodkaartjes dus ook in Veenhuizen in gebruik waren. Maar
blijkbaar hebben ze een ander uiterlijk dan die in de vrije
koloniën. Of ze op de Ommerschans ook in gebruik waren is niet
bewezen, maar wel waarschijnlijk omdat het besluit niet van
bepaalde koloniën spreekt.
Bij 'den kleinen raad der vrije koloniën' van 21 oktober 1826, zie hier, verschijnt de
kolonist Jan van der Wulp die blijkbaar als schoenmaker in
Frederiksoord werkzaam is. De notulen melden: 'van der Wulp, van
kol n.1, klagende dat hij, bij de verledene week ontvangene 60
centen, 10 cents aan broodkaartjes ontvangen had. Nog had hij
boven dien 30 centen broodgeld in huis, die hij van de kolonisten,
wegens schoenenlappen verdiend had. Gaarne had hij deze voor
winkelgeld verwisseld, ten einde zout, olie, pikgaren enz te
koopen.'
De onderdirecteur zal het regelen, maar belangrijk om te noteren
is dat de broodkaartjes blijkbaar bestaan NAAST gewoon winkelgeld,
- in de vrije koloniën bestaande uit papieren winkelkaartjes, zie hier, en
kleingeld aan metalen muntjes, zie hier)
- in Veenhuizen bestaande uit papieren geld waarvan geen
exemplaren bewaard zijn gebleven en koperen munten, zie hier,
- en op de Ommerschans bestaande uit papieren geld waarvan geen
exemplaren bewaard zijn gebleven en koperen en ijzeren munten, zie hier.
Ze worden na het vertrek van Reese nog even gebruikt tot de
directeur der koloniën:
● op 22 september 1830 alle oude betaalmiddelen in de vrije
koloniën inneemt. zie
hier,
● op 24 december 1830 alle oude betaalmiddelen op de Ommerschans
inneemt, zie onderaan deze pagina,
en
● van 24 tot en met 26 november 1831 alle oude betaalmiddelen in
Veenhuizen inneemt, zie onderaan deze pagina.
Op de onderste twee kaartjes is geen bedrag ingevuld, althans niet dat ik op de plaatjes kan zien. Maar we kunnen veronderstellen dat er een verband is tussen het aantal schuine hoeken en de waarde van het kaartje:
● Nul schuine hoeken is vijftig cent.
● Eén schuine hoek is vijfentwintig cent. Wat het waarschijnlijk
maakt dat
● Twee schuine hoeken is tien cent, en
● Drie schuine hoeken is vijf cent.
Het lijkt me een bijzonder handig systeem voor blinde
winkeliers!
VOORKANT NUL SCHUINE HOEKEN |
![]() |
ACHTERKANT NUL SCHUINE HOEKEN |
![]() |
VOORKANT ÉÉN SCHUINE HOEK |
![]() |
ACHTERKANT ÉÉN SCHUINE HOEK |
![]() |
VOORKANT TWEE SCHUINE HOEKEN |
![]() |
ACHTERKANT TWEE SCHUINE HOEKEN |
![]() |
VOORKANT DRIE SCHUINE HOEKEN |
![]() |
ACHTERKANT DRIE SCHUINE HOEKEN |
![]() |
Een kaartje van 25 cent, dus met één afgeknipte hoek, werd in
2015 geveild, zie
hier.