Naar het overzicht
van stukken over GENEESKUNDE
Door de meer afwisselende weersgesteldheid in het begin van het
jaar was te Ommerschans gedurende de eerste vier maanden het
Katarrhaal-inflammatoire ziektekarakter het voorheerschende,
terwijl het slijmvlies der ademhalingswerktuigen tot deze
ziekteaard het meest geneigdheid toonde vanaf de eenvoudige
katarrhus der neusholte, corijza, tot de meer uitgebreide
Katarrhale aandoeningen der luchtpijptakken, en ware
longontstekingen kwamen veelvuldig onder behandeling.
Ofschoon het slijmvlies van maag- en darmkanaal minder werd
aangedaan, was hetzelve, in vergelijking van vroegere jaren, meer
aan ziekte van dezen aard onderhevig.
In de maanden Mei en Junij viel het karakter moeijelijk te
onderkennen, daar zich afwisselend ligte katarrhale en gastrische
ongesteldheden voordeden.
In Julij, Augustus en September echter trad het gastrisch-bilieuze
duidelijk op de voorgrond; voornamelijk waren het koortsen van
dien vorm die zonder gevaar dreigende verschijnselen spoedig
genazen.
De ziekten der drie laatste maanden kenmerkten zich weder door het
zinkingachtige hetwelk erin doorstraalde; nu echter was het
slijmvlies der darmkanaals, waar deze ziektenaard haren gestel
vestigde; meestal waren het diarrheen welke onder eene korte
behandeling ophielden, terwijl bij eene bijzonder gunstige
gezondheidstoestand, ook de sterfte in dezen tijd haar minimum
bereikte.Aan verschillende ziekten en gebreken zijn behandeld 1698
personen van welke 1433 hersteld, 149 overleden en op ultimo
december 116 onder behandeling bleven.
Er zijn 19 lijders aan oogziekten behandeld waaronder twee
gevallen van ontsteking der regenboog uit syphilitische oorzaak,
welke niet dan door eene ingrijpende behandeling herstelde;
overigens waren het katarrhale ontstekingen van het bindvlies,
welke voor eene korte behandeling weken.
Aan syphilis leden 15 personen, meestal meisjes, bij welke deze
ziekte reeds lang bestaan had, en eene langdurige behandeling
onvermijdelijk maakte. 11 van deze zijn hersteld en 4 bij het
einde des jaars onder behandeling gebleven.
131 lijders aan schurft genazen onder de Gewone Kuur. Het ontstaan
dezer ziekte is hier eene zeldzaamheid, doch waren zij die eraan
leden, bij hunne aankomst alhier reeds besmet.
Het getal lijders aan uitwendige ziekten en gebreken bedroeg 118,
van deze zijn 98 hersteld en 20 ter behandeling gebleven. Met
uitzondering eenen breuk van den hals des dijbeens eenen 83
jarigen grijsaard, die bij het einde des jaars nog niet hersteld
was, en ook weinig hoop op deed doenden, eene breuk van het
sleutelbeen, en eene ontwrichting des opperarmbeens, benevens eene
belangrijke beenzweeren en andere bijzweeringen, leverde de
heelkundige praktijk niets vermeldingswaardigs op.
Bij 34 verlossingen werd slechts eenmaal de kunsthulp vereischt.
49 kinderen werden met goed gevolg ingeent.
De bereiding van een aantal geneesmiddelen ten behoeve der
verschillende Kolonien leverde de volgende uitkomsten op:
| Er is aan geneesmiddelen vervaardigd voor een waarde | ƒ 2578,64 |
| Waartoe aan grondstoffen
verbruikt voor een waarde |
ƒ 1287,45 |
| Hetwelk een voordeel
oplevert |
ƒ 1291,19 |
| Hier afgetrokken wegens
salaris en brandstoffen |
ƒ 179,00 |
| Blijft als zuivere winst over | ƒ 1112,19 |
Het stukje lands ter grootte van 14 Nederlandsche roeden,
afgestaan ter kweeking van geneeskrachtige kruiden heeft aan
gedroogde kruiden opgeleverd eene waarde van f 59,55, welke
uitkomst nog gunstiger konde geweest zijn, had de
aanhoudende droogte zulks niet verijdeld.
De 50 aangekochte lauro-cerasus planten beloven een beduidend
voordeel te zullen opleveren.
In de apotheek zijn 41.429 recepten bereid, waarbij de adsistent
en leerling zich door bestendige vlijt onderscheidden.
Aan het 1e gesticht en in de buitendienst van het 2e was het jaar
1857 vruchtbaar aan koortsen. Welke in de eerste maanden tot het
geminachtige overhelden, om zich later meer tusschenpoozend en
zinkingachtig te vertoonen.
Onder de voorgekomen ontstekingen verdient slechts als van eenig
belang, eene hersenontsteking aan het 1e Gesticht genoemd te
worden welke met gewenschte uitslag is behandeld.
De oogziekten waren, behalve eenige zinkingachtige, over het
geheel van eene klierachtig aard. Van Venusziekte bleef men geheel
bevrijd.
Aan pokken deden zich twee gevallen voor; terwijl 66 lijders aan
schurft hiervan genezen werden.
De verloskundige praktijk leverde niets buitengewoons op. Ook op
heelkundig gebied is het voornaamste in eene breuk der
elleboogspijp, en eene tweede van het opperarmbeen vervat.
Was de gezondheidstoestand aan het 1e Gesticht gunstig te noemen,
ook aan de andere Gestichten was die voldoende, uitgezonderd in de
drie eerste maanden, toen zich eene epidemie van
zenuwzinkingkoorts ontwikkelde; ofschoon deze ziekte bij haar
ontstaan een dreigend aanzien vertoonde, bleef het aantal gevallen
tot 70 beperkt, van welke er acht doodelijk afliepen.
Wat aangaat de wending in ziektekarakter, zoo was hetzelve aan
alle Gestichten van onmerkbaar verschil. Het getal overledenen aan
de Gestichten 2 en 3 is gering te noemen, in aanmerking nemende
het individu zoo als het hier voorkomt, betreffende ouderdom,
vroegere losbandige levenswijze, doorgestane armoede, gepaard aan
heimwee, en naberouw.
In de maanden September en October deden zich veele
tusschenpoozende koortsen voor, waarvan eenige tot het typheuze en
apoplectische overhellende.
In het laatste der maand September en de maand October deed zich
de pokziekte, die gedurende het vorige gedeelte des jaars
intercurrent te noemen was, in een epidemisch voor, hetwelk echter
eene meer bepaalde oorzaak had, hebbende de meeste moeders de
opkoming der koepokken bij hunne kinderen verstoord en vernietigd,
door het wantrouwen in de koepokstof, genomen van een kind dat
lijdende was aan hoofdzeer en bijkomende huidziekte.
De meeste der 26 voorgekomene gevallen waren varioloides vaccinae.
Vier kinderen zijn eraan overleden.
Het belangrijke hetgeen zich in het heelkundige vak heeft
voorgedaan bepaalde zich tot acht arm- en beenbreuken, waaronder
een sedert geruimen tijd bestaan hebbende breuk in de hals des
dijbeens, welke des niettegenstaande genas;
tien gedeeltelijke ontwrichtingen van voorhand en voorvoet,
en verscheidene veelal op de stoomfabrijk bekoomene beleedigingen
den vingers, soms met verlies van den vingertop.
In het laatst van November werd een man in het 2e Gesticht
opgenomen als manideus, behelt met een zeer groote linkerzak
waterreuk, welke na de kunstbewerking door uitsnijding van een
deel der tunica vaginalis communis, volledig hersteld is, zonder
eenige overblijvende aandoening van het sensorium commune, als
andersints.
Van de 39 aan hoofdzeer behandelde patiënten zijn er 32 genezen.
De gevallen van syphilitische aard waren meestal slem dier of
overgeerfd, van primaire aard kwamen er zes voor, welke alle
hersteld zijn.
De behandeling der oogziekten heeft zeer goede uitkomsten
opgeleverd. Verschiedene hebben het gezicht herkregen, de meeste
aandoeningen waren bindvliesontstekingen, zweeren op het
hoornvlies, gepaard met lichtschuwheid, en meest allen van
rheumatische aard.
Onder de 43 verlossingen waren vijf vroeggeboorten, van welken
eene, door opvolgende baarmoederonsteking, den dood ten gevolge
had. Vijf malen was de aanwending van instrumenten noodzakelijk
terwijl zes malen de kunstmatige afhaling der moederkoek
geschiedde.
Als een bijzonder ziektegeval verdient nog vermelding van eene
vrouw, welke aan het 2e Gesticht is opgenomen en lijdende was aan
melaatschheid (elephantiusuc gradecorum), welke ziekte door
overgrootte gitten morphine scheen in toom gehouden te kunnen
worden.
Te Frederiks- en Willemsoord c.a. waren in de drie eerste maanden
des jaars zooals gewoonlijk in dien tijd, de meest voorkomende
ziekten van zinkingachtige en rheumatischen aard in de vorm van
ontsteking of koorts; vooral in de maanden Maart en April was het
deeze laatste (de koorts) die, alhoewel naar het zenuwachtige
overhellenden, zich nog altijd als zinkingachtige oorsprong deed
kennen. Ofschoon in de omstreken de zenuwzinkingkoorts sporadisch,
in sommige zelfs ligt epidemisch, heerschte, heb ik dezelve onder
mijne lijders niet als zoodanig zuiver bestaande kunnen opmerken.
In de maanden Mei en Junij kwamen er meer gastrische
ongesteldheden voor, welke mij als een bepaalde wending tot het
gastrisch-bilieuze zoude zijn voorgekomen, ware het niet dat ik
dien tijd 29 kinderen lijdende aan kinkhoest met
gastrisch-catharrhaal karacter behandeld heb.
In de maand Julij geene bepaalde neiging te onderkennen geweest
zijnde, deed zich in de maand Augustus eene ware epidemie van
catharrhale aandoeningen van maag en ingewanden voor, copieuze
waterachtige ontlastingen op het laatst, hoofdzakelijk bij
kinderen van tenesmi en bloedontlastingen, vergezeld gingen veelal
met hevige buik- en maagpijn gepaard.
Meestal was het braken een constant verschijnsel, terwijl bij
eenige ook krampachtige bewegingen der extremiteiten werden
opgemerkt.
Hoe groot ook het getal lijders aan die ongesteldheid geweest zij,
was de ziekte op zichzelve meer lastig en pijnlijk als gevaarlijk,
zijnde er geene enkele bezweken.
De maand September onderscheidde zich door meer zuivere
ontstekingen; hieronder waren van belang: eene ontsteking van het
spinnewebsvlies, eenige long-, borstvlies- en keelontstekingen.
De twee volgende maanden leverden betreffende de behandelde
ziektegevallen te weinig op, om een heerschend karakter te mogen
vaststellen.
De laatste maand toonde zich meer ontstekingwekkend daar zich,
buiten andere ongesteldheden van dezen aard, nog zes lijders aan
kinkhoest voordeden, welke nu echter eene bepaalde
ontstekingweerende behandeling vereischte.
Opmerkingswaardig is, dat bij beide gelegenheden dat deze ziekte
heerscht uitsluitend de 1e Kolonie door dezelve bezocht werd.
Aan pokken werden zes lijders behandeld en genezen.
Syphilis werd in vijf gevallen vertegenwoordigd waaronder drie van
primaire, twee van secundaire aard.
Oogziekten waren ook hier van zinking- of klierachtige aard; Eene
belangrijke zweer op het hoornvlies, welke voor eene langdurige
behandeling week, is het eenige, wat onder deze rubriek den
vermelding waard is.
Op het gebied der heelkunde kwamen voor: eene
schouderontwrichting, eene breuk des scheenbeens, twee breuken van
het sleutelbeen, eene bloedige hechting van een half afgeslagen
oor, alsmede eenige zweeren en abcessen van meerdere of mindere
omvang en belang.
In de verloskunde werd in 5 van de 48 verlossingen de aanwending
van kunsthulp noodzakelijk; bij eene dezer, zijnde eene
voetligging, werd terwijl ik mij, zijnde er hoegenaamd geene
weeën, even verwijderd had om eenige geneesmiddelen te halen, het
kind, hetwelk reeds eenigen tijd dood geweest was, eensklaps tot
den schouders geboren, waarna de armen naast het hoofd bijna
onbeweeglijk achterbleven; na verscheidene vermoeijende pogingen,
tot ontwikkeling van deze positie, mogt zulks na aanhoudende
krachtsinspanning eindelijk gelukken, toen eene opvolgende
bloeding de kraamvrouw bijna het leven gekost had.
Desniettegenstaande is de vrouw betrekkelijk spoedig hersteld.
Op de bevolking van gemiddeld 3047 zielen bedroeg het aantal
zieken 1722, waarvan 54 zijn overleden.
Aldus opgemaakt te Frederiksoord
den 17 Februarij 1858
J.J.W. Voorhorst
medicinae et art. obstr. dr.