| 1 |
Komma's |
Over het verschil tussen brieven van notabelen, met
overdosissen komma's, en die van mensen uit de lagere
standen, met nagenoeg GEEN leestekens |
| 2 |
In vogelvlucht
|
Beknopt overzicht van de Maatschappij van Weldadigheid
en haar activiteiten |
| 3 |
Bijvoorbeeld
Klaas Visser |
Over de belevenissen van de met de pen vaardige vrije
kolonist Klaas Visser uit Grootebroek |
| 4 |
Jan, Cornelis, Pieter, Grietje, Aaltje en
Klaas |
Over de kinderen Alles uit de Beemster, die op weg naar
en in de kolonie verweesd raken, maar uiteindelijk toch
goed terecht komen |
| 5 |
Onzedelijke
omgang |
Over strafkolonisten die vaak wegens onzedelijke omgang
vastgehouden worden, zoals Willempje van der Doozen weduwe
Scho(o)lbroek en over hypocrisie |
| 6 |
Vrolijkheid
onder elkander |
Over een vrolijke dronk bij zeven mannen uit
Willemsoord die na een klusje 'aan de Blesse' zich van de
rest van de dag weinig kunnen herinneren |
| 7 |
De
koloniewinkel |
Wat de winkel op de kolonie zoal aan assortiment heeft,
van Russissche borstels tot Spaanse zeep, van nagelbollen
tot zwartseldoosjes |
| 8 |
Kerktwist, deel 1 |
Over een hilarische rel tussen de kapelaan op de
Ommerschans, Tempelman, en de adjunctdirecteur De Geus,
wanneer de katholieke dienst moet ophouden zodat de
protestanten kunnen beginnen |
| 9 |
Yes!!! De nominatie! |
Dat Nederland en België besloten hebben om in 2018 de
koloniën van weldadigheid voor te dragen voor de
Unesco-werelderfgoedlijst |
| 10 |
Johannes van den Bosch |
Over de stichter van de Maatschappij van Weldadigheid
met een oproep tips te geven ten behoeve van de grote
biografie die over hem gemaakt gaat worden |
| 11 |
De jubeldichter uit Opperdoes |
Over Sipke Kloppenburg, door een 'ongelijk' huwelijk
tot armoede vervallen, kolonist, zaalopziener en schrijver
van een dankdicht. |
| 12 |
Kwajongensstreken |
Dat we dankzij het archief van de Maatschappij weet
hebben van jongens-kattekwaad, van onder andere Frederik
Leonhardt (betrapt door schoolmeester Daniël Was), Pieter
Nieuwenhuis en Lucas Krabshuis, Jan Wibier en Jan Smies |
| 13 |
Kruiwagens vol medicijnen |
Over de arts van het kindergesticht Pierre Gideon Huët
en de kritiek op hem van waarnemend chef Gerardus Hozeas
Amshoff, directeur Jan van Konijnenburg, adjunct Jannes
Poelman en anderen |
| 14 |
Post-varia |
Een brief van de burgemeester van Nieuwendam over
Grietje Buude, eentje van de zaalopziener Anthony
Bernardus Schaghen en een nieuwjaarsgedicht van directeur
Van Konijnenburg. |
| 15 |
Oud volgens deszelfs opgave circa acht
jaren |
Over een rondzwervend kind van acht jaar, Wilhelmus
Hidser, en de trieste afloop. Ook vermeld Johan Bauer. |
| 16 |
De school onderwijzers vergadering |
De maandelijkse bijeenkomst met de onderwijzer Hendrik
Jacob Flierman en de hulponderwijzers Albertsma, Sasburg
en Vrieze |
| 17 |
Kerktwist, deel 2 |
Wrijvingen tussen protestanten en katholieken met
strijd om de zieltjes van ondermeer Johannes Hermanus
Brinkman en Johanna Maria Kram. En dominee Clinge ziet de
bui al hangen met de Afscheiding. |
| 18 |
Post-varia 2 |
Overzicht van de soorten brieven. Met voorbeelden van
zaken die we daarin tegenkomen. |
| 19 |
Liefde in het bedelaarsgesticht, deel 1 |
Paarvorming door bedelaars, met Johannes Huibert van
Adrichem en Hendrikje Vitjeroo, en Jacobus Tiggelaar en
Petronella Storimans, en J.F. Gans en G. Geerts. |
| 20 |
Opmerkelijk |
Over door indexeerders als 'opmerkelijk' aangevinkte
scans. |
| 21 |
Een wel verdiende straf van vrouwelijke
zwakheid |
Over een conflict van wijkmeester Jacobus de Nekker met
kolonist Caspar Paterellij of Pattarellij, ook genoemd
kolonist Frederik Lodewijk Steenmeijer. En over Neeltjen
Snoek, een voordochter van de vrouw van de Maastrichtse
kolonist Leunisse, die zwanger zou zijn gemaakt door
Johannes de Nekker. Ook genoemd kolonist Sjouke Sipkes
Heemstra. |
| 22 |
De vondelinge Jacoba Cornelisse |
De ouders van Jacoba Cornelissen, die haar vroeger te
vondeling hebben gelegd, vragen haar met hulp van
Schermacher van de Amsterdamse Inrichting voor
Stadsbestedelingen terug uit Veenhuizen. |
| 23 |
Zakboekjes |
Over de zakboekjes waarin de verdiensten en onkosten
van alle kolonisten worden bijgehouden, met voorbeelden
uit de boekjes van kolonist Broer van Belkum en de wees
Cornelia Eyfferts. Plus een verhaal over bedelaars Poppe
de Jong, J. Simjou en George Pieter Overbeek en de
zaalopzieners Jan Abraham Delfos en Johan Wilhelm Muller.
|
| 24 |
De dwarsligger Jacob Mollevanger |
Over kolonist Jacob Mollevanger, getrouwd met Neeltje
Boendermaker, en hun ingedeelde Hendrik van Elst. Met ook
onderdirecteur van Wilhelminaoord Anne Hendriks Idserda en
wijkmeester Albert Bouke Krol. |
| 25 |
De schriftelijke cursus bedelaars zoeken |
Over de nieuwe mogelijkheden via internet
bedelaarsregisters te bekijken, met als voorbeeld de
bedelaar Simon Petrus Jongkind. Zie ook artikelen 31 en
36. |
| 26 |
Activiteiten |
Over activiteiten rondom de koloniën van weldadigheid:
de museau, vereniging de Ommerschans, een app voor
Merksplas, diverse publicaties op komst en de motorclub
uit Willemsoord. |
| 27 |
Een overbeterlijke staat van gezondheid |
Ovder de voorrmalige bedelaarskolonist Huibert Remiens
die na te zijn overgegaan naar de Marine door het
bootsvolk zou zijn doodgeslagen. Blijkt allemaal niets van
waar. |
| 28 |
Nummer 93 |
Over de loting voor de dienstplicht van de in de
kolonie ingedeelde wees Joseph Gerritsen uit Harderwijk. |
| 29 |
Liefde in het bedelaarsgesticht, deel 2 |
Over de strafkolonisten Willempje van der Doozen weduwe
Scholbroek en een brief over haar door de
bedelaarskolonist Christiaan Willem Harbregt. |
| 30 |
Sollicitanten |
Enkele sollicitaties. Van binnenuit Coenraad Hulst en
Augustinus Mattheus Jacobus Textor. Van buiten ene meneer
Vuist uit Egmond aan Zee. |
| 31 |
Cursus zoeken naar bedelaars (en anderen),
deel 2 |
Over de nieuwe mogelijkheden op internet te zoeken naar
bedelaars, vrije kolonisten, weeskinderen, veteranen en
arbeidershuisgezinnen. Zie ook artikelen 25 en 36. |
| 32 |
Doof, bijsienden en Buitengewoon onnoosel
|
Over de weeskinderen Bernardus Tienkens en Hendrik van
Gerve, die met elkaar verwisseld worden zodat de
overlijdensregisters niet kloppen, met als betrokkene oom
De Gooier uit Amsterdam. |
| 33 |
Liefde in het bedelaarsgesticht, deel 3a |
Bedelaar-veldwachter Willem Frederik Eksteen vindt zijn
vrouw Hester de Kort 'in een ongeoorloofde gemeenschap'
met een onbekende uit het 3e gesticht. Wordt vervolgd. |
| 34 |
Liefde in het bedelaarsgesticht, deel 3b |
Vervolg: opzichter der gebouwen Lambert Knuvers blijkt
er ook mee te maken te hebben en de voerman Rutte en
brigadier-veldwachter Timmermans kunnen nog net voorkomen
dat een steekpartij ernstig afloopt. |
| 35 |
Godsdiensttwist deel 3, Het orgel |
De hervormde dominee Van Rinteln van Veenhuizen wordt
helemaal wild als de katholieken een orgel in hun kerk
hebben en hij niet! De adjunctdirecteurs van de drie
gestichten, Jannes Poelman, Jacob Kluvers en Sikke Berends
Drijber, en bedelaar-orgelbouwer Johan Christoffel Schmidt
willen helpen. |
| 36 |
Cursus zoeken naar bedelaars (maar vooral
anderen), deel 3 |
Laatste deel van de nieuwe internet-mogelijkheden, nu
toegespitst op ingedeelden. Aan de hand van Gregorius
Johannes van der Toorn. Zie ook artikelen 25 en 31. |
| 37 |
Volstrekte weerzin van elkanderen |
De vele ruzies van adjunctdirecteur Jannes Poelman. Met
ondermeer de onderdirecteur-buiten Vogelenzang, de
adjunctdirecteur voor de administratie en voormalig
apotheker en later zaalopziener Johannes Adrianus
Steenmeijer. |
| 38 |
Ja dag! |
Enkele bijzondere bedelaars, zoals Friedrich Adolph
Hagemeijer, die als 'muzijkmeester' aankomt maar achter de
schrobbelbank moet, en Simon de Leeuw Emanuel van Dort,
die een plan heeft (met bouwtekening) om de Haarlemmermeer
droog te malen. |
| 39 |
De erfenis |
De Harlingse kolonist Broer Wijtzes Blom en echtgenote
Ike Okkes van der Stok denken rijk te zijn als ze een
erfenis krijgen, maar het duurt niet lang. Ze keren terug
in de kolonie en later bijna nog een keer. |
| 40 |
Moord! |
Veldwachters Johan Rozenstengel en Petrus Johannes
Bohan proberen vier vluchtende bedelaars tegen te houden,
waarbij eerstgenoemde de bedelaarskolonist Hendrik
Oversteeg doodschiet. |
| 41 |
Het tijdschrift De Star |
Over het op Delpher beschikbare maandblad dat de
Maatschappij van Weldadigheid uitgaf van 1819 tot en met
1826 (zie ook verderop bij artikel 44). |
| 42 |
Wijkmeesters |
Over de chaotische stichting van de kolonie Willemsoord
en het daardoor ontstaan van het fenomeen wijkmeesters. |
| 43 |
Kolonist Johannes Lambertus Jansen |
Over kolonist Jansen in samenwerking met enige nazaten
die familie-onderzoek doen ter nagedachtenis aan de
overleden gangmaakster van dat onderzoek Marieke Janssen.
|
| 44 |
Het tijdschrift de Vriend des Vaderlands |
Over het maandblad dat de Maatschappij van Weldadigheid
van 1827 tot en met 1842 uitgaf en haar hoofdredacteur
Pieter Otto van der Chijs (zie ook eerder bij artikel 41).
|
| 45 |
Brand!! |
Twee kwekelingen, Johannes van der Laan uit Haarlem en
Jan Pijper uit Groningen, stichten per ongeluk brand en
vernietigen, tot verdriet van Jan Hessels van Wolda, veel
nieuwe aanplant. |
| 46 |
Pieter Carel van
Gemert |
Over Van Gemert, getrouwd met een dochter van arbeider
Kuntz, die bijna alle koloniale rollen doorloopt: wees,
kwekeling, ambtenaar, hoevenaar, arbeider. |
| 47 |
Oudedagsvoorziening
|
Over het in dit tijd niet bestaan van
oudedagsvoorzieningen, aan de hand van Hendrik Steenbeek,
voormalig spinbaas van de Ommerschans en voormalig
winkelier van Veenhuizen-3 (tevens vader van Gerrit
Steenbeek, onderdirecteur van de stoomspinnerij en Jan
Steenbeek, spinbaas op de Ommerschans).
|
48
|
De Commissie van Toevoorzigt, deel 1
|
Over het controlerend orgaan van de Maatschappij van
Weldadigheid, met een relletje tussen Edam en Monnickendam
uit 1819, vooral over de manier waarop dat orgaan elk jaar
gekozen wordt. Misschien toch niet zo heel democratisch.
|
49
|
Commissie van Toevoorzicht, deel 2
|
Over de werkwijze van het controlerend orgaan en over
de commissie van 1846, als Winand Staring en Jacob Quarles
van Ufford zo kritisch zijn, dat ze noodgedwongen zelf hun
verslag moeten laten drukken.
|
50
|
Cursus zoeken naar bedelaars, deel 4
|
Over de mogelijkheden om nadere informatie over
bedelaars te vinden, in het Drents Archief, in het
Nationaal Archief in Den Haag, in archieven van
provinciale gouverneurs en in gerechtelijke en
gemeentelijke archieven.
|
51
|
Post varia -3
|
Over de duurte van het levensonderhoud na de
aardappelziekte en de gevolgen daarvan, over de grenzeloze
beleefdheid in de negentiende eeuw, over 'het zedebederf
der vrouwen' volgens de pastoor en over bedelaarskolonist
Fredericus Godefridus Groos die door een grapje zes dagen
langer in de provoost zit.
|
52
|
Ik kan zonder haar niet leven
|
Over het onderwijs in de begindagen van Willemsoord,
met hoofdonderwijzer Jacob Remmelts Booij, maar vooral de
ondermeester Christiaan Johannes Auberlé en zijn verkeerde
minnerij met de dochter van kolonist Taatgen, waartegen de
adjunctdirecteur voor het onderwijs Jan Hessels van Wolda
in geweer komt.
|
53
|
Lohuis!
|
Bedelaarskolonist Hendrik ter Lohuyzen
krijgt een brief van zijn voormalig werkgever J.W. van Ep
Bonte En Zoon, waarin hem na zijn vrijlating een nieuwe
positie als magazijnknecht aangeboden wordt. Plus een
hereniging voor de 65-jarige Hendrik met zijn kinderen.
|
54
|
Dit
schepsel niet kunnen gadeslaan
|
Over het massaal schrijven van rekwesten
aan zijne majesteit voor de vrijlating van bedelaars en
dan over Jan George Smit uit Den Haag die een rekwest
schrijft of ze zijn dochter Neeltje Smit alsjeblieft NIET
willen vrijlaten. Met aanvullende informatie over Neeltje
Smit.
|
55
|
Herindeling
derde gesticht Veenhuizen
|
Het is eind 1842 zo vol in de
bedelaarsgestichten dat er in Veenhuizen-3 allerlei
verbouwingen moeten plaatsvinden - nadat alle weeskinderen
zijn overgegaan naar het eerste gesticht - om de toevloed
te kunnen bergen. Met plattegronden van beneden- en
bovenverdieping en verdeling over zaalopzieners.
|
55b
|
Koningsdag
|
Even een tussendoortje omdat Koningsdag
voor de deur staat. Een terugblik op de overstap van
koningsdag onder Willem I (24 augustus) naar die onder
Willem II (6 december) en het besluit van de directie van
Veenhuizen-2 om het dan in 1842 maar niet te vieren en in
plaats daarvan een bedelaar 15 rietjesslagen te geven.
|
56
|
De
strijd om de bakkerij op de Ommerschans, deel 1
|
Johannes Hermanus de Bruijn, getrouwd met
Clasina Landsdouw, komt in 1824 als vrije kolonist uit
Middelburg. Dochter Adriana Johanna wordt zwanger van
kolonistenzoon Arie Groen, net als dat eerder Grietje
Klaas Jongens weduwe Muis overkwam. Verbannen naar de
strafkolonie op de Ommerschans krijgt ze gezelschap van de
rest van de familie De Bruijn als Johannes Hermanus daar
bakkersbaas wordt.
|
57
|
De
strijd om de bakkerij op de Ommerschans, deel 2
|
Zoon Martinus Johannes de Bruijn wil najaar
1846 de bakkerij op de Ommerschans van zijn vader
overnemen, maar die verzet zich daartegen. De halve
Ommerschans bemoeit zich er mee, dominee Campagne,
adjunctdirecteur Adrianus Hulst, wijkmeester Willem van
den Bosch. Uiteindelijk moet Martinus Johannes wachten tot
zijn vader overleden is.
|
58a
|
Het
Paasoproerfeuilleton, aflevering 01
|
April 1840 bezoekt inspecteur der koloniën
Wouter Visser eerst de kolonie Ommerschans en daarna de
kolonie Veenhuizen. Op goede vrijdag inspecteert hij het
derde gesticht, de zaterdag het tweede wat zaalopziener
muller op kritiek komt te staan, paaszondag gaat hij naar
de kerk en op paasmaandag krijgt hij ruzie met pastoor
Bruins.
|
| 58b |
Het
Paasoproerfeuilleton, aflevering 02 |
De volgende dag hoort hij van
adjunct-directeur Jacob Kluvers dat de avond tevoren
oproer is uitgebroken, eerst alleen op de zaal van
zaalopziener Gijsbertus de Waal, later in het hele
gesticht. Bedelaars wilden het brood dat voor de dinsdag
bestemd was en hebben zich dat met geweld toegeëigend.
|
| 58c |
Het
Paasoproerfeuilleton, aflevering 03 |
Ook dinsdagochtend is er oproer, de
bedelaars eisen van Kluvers en onderdirecteur Abraham
Bernhard Ente opnieuw brood. De bevelhebber van de
veteranen Thonhäuser heeft al gewapende manschappen
verzameld maar voor de lieve vrede wordt aan de eisen
tegemoet gekomen.
|
| 58d |
Het
Paasoproerfeuilleton, aflevering 04 |
Dan komt Visser in actie. Hij steld
adjunct-directeur Kluvers min of meer op non-actief, hij
blokkeert de verdere toevoer van brood en hij zorgt dat
kapitein Thonhäuser als het nodig is alle militairen onder
de wapenen kan roepen. Dan gaat hij poolshoogte nemen.
|
| 58e |
Het Paasoproerfeuilleton, aflevering 05 |
Visser gaat met de bedelaars in discussie
over de kwaliteit van het voedsel in het
bedelaarsgesticht. Hoewel hij er zelf slechts af en toe
is, houdt hij bij hoog en bij laag vol dat het beter is
dan zij zeggen.
|
| 58f |
Het Paasoproerfeuilleton, aflevering 06 |
Op een vraag van Visser leggen de bedelaars
uit waarom er die ochtend en de vorige avond oproer
geweest is. Ze hebben drie dagen gortsoep gehad verleden
week en rond de paasdagen was de winkel steeds gesloten
zodat ze geen brood konden kopen. Visser vraagt zich af of
er die avond weer ongeregeldheden zullen komen.
|
| 58g |
Het
Paasoproerfeuilleton, aflevering 07 |
Visser vat die avond post bij winkelier
Albertus de Jager, want hij weet dat na het werk iedereen
daar langs komt. Hij vraagt bezoekers of er klachten zijn
en hij legt uit hoe alles werkt met gewichten, de
schaalhouder en de toelevering van producten. Dan gaat hij
quasi-nonchalant wat over het terrein lopen.
|
| 59a |
Het
Paasoproerfeuilleton, aflevering 08 |
Het is rond half acht als de bedelaars
Visser wensen te spreken. Ze leggen uit dat ze te weinig
voedsel krijgen om hun werk goed te doen. Volgens Visser
is dat niet waar. Hij ziet er geen been in om
adjunct-directeur Jacob Kluvers publiekelijk af te vallen
wegens diens eerdere toegeeflijkheid.
|
| 59b |
Het Paasoproerfeuilleton, aflevering 09 |
Visser legt de bedelaars uit dat ze volgens
het reglement geen honger kunnen hebben en als hij er
genoeg van heeft, stuurt hij ze naar bed. Waaraan ze met
een 'Mijn Heer Uw Dienaar, slaapt wel’ voldoen. De opstand
lijkt geheel ten einde.
|
| 59c |
Het
Paasoproerfeuilleton, aflevering 10 |
Als Wouter Visser in Den Haag rapporteert
aan de permanente commissie breekt daar de pleuris uit. Ze
roepen directeur Jan van Konijnenburg terug van verlof, ze
sturen Wouter Visser terug naar Veenhuizen en ze stellen
Coenraad Hulst, adjunct-directeur van de vrije koloniën
aan als tijdelijk hoofd van het tweede gesticht te
Veenhuizen.
|
| 59d |
Het Paasoproerfeuilleton, aflevering 11 |
Ook Johannes Thonhäuser bereidt zich voor.
Hij bestelt twee duizend patronen en twee honderd
vuurstenen. Zodra Visser terug is moet hij optreden tegen
de bedelaarskolonisten Dirk Volmers, die met zijn eten
gooit, en Hermanus of Hendrikus van Duin, die probeert te
voorkomen dat Volmers wordt opgepakt.
|
| 59e |
Het Paasoproerfeuilleton, aflevering 12 |
Er komen tal van personeels-maatregelen.
Jacob Kluvers wordt ontslagen en Hendrik Engelbrecht wordt
in zijn plaats aangenomen. Abraham Ente wordt
gedegradeerd, zijn positie gaat naar Cornelis Wilhelmus
Rensing.
|
| 59f |
Het Paasoproerfeuilleton, aflevering 13 en
slot |
Directeur Jan van Konijnenburg schrijft
over het paasoproer in zijn artikel voor het maandblad Vriend
des Vaderlands, maar dat gedeelte wordt
tegengehouden, het komt er niet in. De Maatschappij van
Weldadigheid heeft dit oproer altijd stil gehouden. Tot
dit feuilleton dan.
|
| 60 |
Ter
verkwikking der zieken
|
Over ruzie van de koloniën met
leveranciers. Berucht is Ter Spill uit Groningen, ook
Thomas Ainsworth laat zich soms horen en verder gaat het
hier over twee wijnhandelaren, de firma Doyer en Prumers
uit Zwolle, die hun orders aan de Ommerschans zijn
kwijtgeraakt aan de heren Trens en Schaepman, en die daar
heel boos over zijn.
|
| 61 |
De
tekenaar
|
De tekenaar van de bekende plaatjes van
Willemsoord en de gestichten in Veenhuizen is
geïdentificeerd. Hendrik van Geelen, opgenomen als
bedelaarskolonist in Veenhuizen, waar hij ook zal
overlijden met op de akte de vermelding
'teekenmeester'.
|
| 62 |
Experimenteren
|
Maart 1846 wordt er in de koloniën weer
heel wat afgeëxperimenteerd. Zo wordt er een proef genomen
met het verbouwen van tabak in de vrije koloniën, gaat het
over een melk-weger op de Ommerschans en wordt in
Veenhuizen als variant op het aardappelbrood nu ‘boonen
brood’ van paardebonen gebakken.
|
| 63 |
Als
het u weledele wist, souw het seker niet gebeuren
|
Een anonieme bedelaarskolonist klaagt na
zijn ontslag dat de zaalopzieners de bedelaars uitbuiten
en er handel door anderen op de zalen gedreven wordt.
Directeur Van Konijnenburg zoekt het uit, gelooft het wel
en gaat een tijdje tierend door de Ommerschans. Vooral de
winkelier moet het ontgelden omdat hij geen kleinere
verpakkingen dan 2 1/2 ons tabak verkoopt.
|
| 64 |
De
gelegenheid om zijn lusten aan haar te kunnen voldoen
|
De bedelaarskolonist Pieter Wendelgelt
klaagt na zijn ontslag in een brief juni 1844 over
wijkmeester Van Lemel en over onzedelijke praktijken in
Veenhuizen-2 en vooral in het 'waschhuis'. Het is niet
waar. Zijn verkering Maria van Elteren had het uitgemaakt
en Van Lemel, onderdirecteur Gerard Johannes Hendriks en
brigadier-veldwachter De Vries hebben haar tegen
Wendelgelt beschermd.
|
| 65 |
Medische
kwesties-1
|
Over de gezondheidszorg in de koloniën,
beginnend met de onterechte zuinigheid van Johannes van
den Bosch, dan de uitvinding van het ziekenfonds door de
Maatschappij, en de arts Johannes Schünlau die januari
1842 begint over een ‘zeer belangrijk ongeluk’ bij de
‘rogmolen’. Zie volgende stukje.
|
| 66 |
Medische
kwesties, vervolg
|
Eerst de geschiedenis van de molen in
Veenhuizen en molenbaas die vanaf februari 1833 er de
scepter zwaait. Dan het ongeluk, waarvan de toch al
invalide molenaarszoon Hendrik het slachtoffer is.
Eindigend op de open vraag of diens arm nu wel of niet
geamputeerd is.
|
| 67 |
Jean
Pierre Vaubaillon, deel 1
|
Jean Pierre Vaubaillon komt de kolonie in
met zijn stiefvader de militaire veteraan Pieter Pollet,
gaat naar het Guyot-instituut voor doofstommen in
Groningen en vraagt eind 1846 op de kolonie terug te mogen
komen. Eerst als ingedeelde bij kolonist Dirk van
Hoogmoed, dan bij diverse andere kolonisten en samen met
Cornelis Nobbe doet hij het schilderwerk op de vrije
kolonie. Zie volgende stukje: |
| 68 |
Jean
Pierre Vaubaillon, deel 2: Ik wil naar de Noordamerika!
|
Na zijn vertrek keert hij al snel weer
terug. Hij logeert onder andere bij de kolonist Hendrik
Martens van de Boom, want die is inmiddels met zijn zus
getrouwd. Hij wil dan emigreren, maar dat gaat blijkbaar
niet door. In later jaren blijkt hij het goed te doen als
'verwer' te Smilde.
|
| 69a |
Liefde
in het bedelaarsgesticht, deel 4a: de doofstomme
klompenmaker
|
Over de doofstomme bedelaarskolonist N.N.
die in de kolonie bezig is het klompenmaken te leren en
die trouwplannen heeft met de bedelaarskoloniste Maria
Hendrika Nederhoed. Maar het ministerie van Binnenlandse
Zaken vraagt zich af hoe een doofstomme duidelijk moet
maken dat hij wil trouwen? Zie volgende stukje:
|
| 69b |
Liefde
in het bedelaarsgesticht, deel 4b: het spreken op de
vingers
|
Uiteindelijk komt er een einde aan de
betutteling en mag N.N. in maart 1835 het
bedelaarsgesticht verlaten. Blijkbaar wordt het hem toch
niet met Maria Hendrika Nederhoed. Zij trouwt uiteindelijk
met een ander en N.N. keert later terug als bedelaar en
blijkt dan Johannes Ham te heten.
|
| 70a |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 1: Jan Kiesling
|
Jan Kiesling is een weduwnaar van midden
veertig die in november 1842 in de kolonie Veenhuizen
aankomt met een hele rits kinderen. Ze komen uit Zijpe in
Noord-Holland en zijn katholiek. Maar januari 1845 blaast
Jan Kiesling iedereen van de sokken met de melding dat hij
wil overgaan tot het hervormde geloof!
|
| 70b |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 2: Getrouw aan de
belofte jegens zijne onvergetelijke moeder
|
Jan Kiesling komt dan eerst bij dominee Van
Rinteln en na diens dood bij dominee Jansen. Die zullen
net zo happig op zo'n overstap zijn als dominee Campagne
van de Ommerschans, want die heeft bijvoorbeeld de
bedelaarskolonist Marinus Bernardus van Dinter al helpen
overstappen.
|
| 70c |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 3: Gij hebt veel
te slecht geleefd
|
En dominee Campagne heeft ook Albert Joseph
Kraandijk van het katholicisme tot het protestantisme
gebracht evenals de helemaal rooms opgevoede Johanna
Makkee, dus de dominee heeft het seizoen met 3-0 gewonnen!
|
| 71a |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 4: Luid gejouw en
getier en steentjes gooien
|
Jan Kiesling krijgt bij zijn voorgenomen
bekering tegenvuur, van de pastoor en de kaplaan en van de
roomse zaalopzieners Bernard Nijman en Meijer, en vooral
zijn kinderen - en met name de twee oudste zoons - hebben
erg onder het katholieke tegenvuur te lijden.
|
| 71b |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 5: De tweede
helft van het contract van 16 en 19 juni 1826
|
Die zoons, Antonius en Willem Kiesling,
hebben er zo onder te lijden dat ze zich in wanhoop wenden
tot de katholieke geestelijkheid. Maar dat hadden ze beter
niet kunnen doen.
|
| 71c |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 6: Na de
cathegisatie
|
De twee jongens lopen van de kolonie weg.
Na een paar dagen worden ze bij Vilsteren opgepakt en naar
Veenhuizen teruggebracht. En als adjunct-directeur Jannes
Poelman en onderdirecteur Augustinus Mattheus Jacobus
Textor hen ondervragen, blijkt dat de katholieke
geestelijkheid bij hun vlucht betrokken was!
|
| 72a |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 7: Zulk een
dwazen ijver
|
Die informatie maakt iedereen op de kolonie
nogal onrustig. Poelman en Textor schuiven de hete
aardappel door naar directeur Jan van Konijnenburg en die
stuurt hem dan weer naar de landelijke leiding, de
permanente commissie.
|
| 72b |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 8: Zoodanige
teregtwijzing
|
Over de dominees in de permanente
commissie: Paulus van Hemert, Johannes Sluiter en nu
Gerrit Ruitenschild (toekomstig predikant voor de
koninklijke familie). Die laatste gaat de minister voor de
RK eredienst een boze brief schrijven.
|
| 72c |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 9: Volstrektelijk
tegengesproken
|
De 'Staatsraad belast met de directie van
het Ministerie voor de Zaken der R. K. Eeredienst' laat
natuurlijk niet over zich lopen. De pastoor en kapelaan
ontkennen categorisch en er zouden tal van belemmeringen
voor de katholieken in Veenhuizen zijn.
|
| 73a |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 10: Vertrouwelijk
|
De Maatschappij laat het helemaal
uitzoeken. Vertrouwelijke brieven gaan over en weer.
Wisten de pastoor en de kapelaan meer van de
ontvluchtingsplannen van de jongens? Ja! Er is
schriftelijk bewijs!
|
| 73b |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 11: De reiswijzer
|
In het 'Godsdienstig Onderwijs-boekje' van
een van de jongens hebben pastoor en kapelaan een
reisroute voor ze uitgestippeld. Hoe ze bij hun vlucht
moeten lopen en bij welke katholieken ze onderweg kunnen
aankloppen.
|
| 73c |
Het
godsdienststrijdfeuilleton, aflevering 12 en slot: De
reiswijzer vervolg
|
Ook bij welke katholieke geestelijken ze
kunnen onderduiken, 'den WelEerw. Heer Dijkhuizen te
Vilsteren' en daarna op 'de Hohenhorst bij den WelE.Heer
Tempelman'. Met deze papieren als hard bewijs kan de
Maatschappij lekker uithalen tegenover de katholieken.
Maar toch zal nooit iemand zijn ongelijk toegeven.
|
| 74 |
Post-varia
-4
|
Aegidius en Leo Brenninkmeijer wonen in
Dedemsvaart en drijven onder de naam van hun oudere broers
Clemens en August Brenninkmeijer (C&A) handel met
kolonisten in de Ommerschans, Wilhelm Hendrikus Bijlaart
vraagt vanuit de vrije kolonie Wilhelminaoord zijn broer
te schrijven aan 'de parremerente comiesie' want hij is
juli 1846 veroordeeld tot de strafkolonie.
|
| 75 |
Post
varia - 5
|
Schoolonderwijzer Haaije Hoogstra zou
gemeenzame omgang hebben met Elisabeth Smies, vrouw van
arbeiderskolonist Dirk Wiemes. Volgens de
bedelaarskolonist Louis Lolkema, die daarna allerlei
verwijten krijgt. En de onderbrigadier van de schans,
Roelof Coenraads Smit, heeft geen plezier meer in zijn
werk sinds onderdirecteur Jan Frederik Krieger is
opgevolgd door Pieter van Roon.
|
| 76 |
Het
meest opvallend
|
Over bedelaarskoloniste Johanna Catharina
Gelten, over de boekhouder van de Ommerschans Jan Hendrik
Staus en Nederland in de eerste helft van de negentiende
eeuw als een onvervalste standenmaatschappij.
|
Op het platform www.velehanden.nl vond
van 1 april 2015 tot 21 september 2017 het project Post van
Weldadigheid plaats. De ingekomen post van de
Maatschappij van Weldadigheid van 1818 tot en met 1847 is
ingescand en die 135.321 scans werden door 458 vrijwilligers
geïndexeerd. Dat wil zeggen dat ze de handgeschreven stukken
doorlazen en de erin voorkomende persoonsnamen noteerden. Die
namen staan nu in de genealogische database van het Drents
Archief en in de database alle kolonisten.