01 Teaser

Bulder

Je kunt het wel op film zetten, maar toen leefde het, dat kun je niet filmen.

Engel

Je kunt hier naar de stilte luisteren. Als we stil zijn, dat doen we natuurlijk niet, dan kun je naar de stilte luisteren.

Scootmb

Dat dit allemaal water wordt, dat kun je je niet voorstellen.

Grietje

Er is hier nooit iemand anders boer geweest. Het waren allemaal Bovens.

Corrie

En dat zie ik nog zo voor me, dat dat kereltje op de arm lag van zijn oom, en dat ze zo naar huis toe gingen. Ja... dat kereltje, dat was er niet meer. En dat, dat vergeet je nooit, nooit meer.

Grietje

Ja, dit is belangrijk voor mij, heel belangrijk. Dat vergeet je nait meer.

02 Leader met luchtbeelden + tekst in beeld:

Wold-Oldambt, lapkes veen en zaand en leegtes, tussen Winschoot en Scheemde
aan raand van vette klaai

eerst ies, toun rougte, veul loater kwam de mins

törfgravers op t veen, boeren op bauwgrond
eerdoags word t aal wotter
wat blift binnen de
HERINNERNS

03 SCOOTMOBIEL-1 Titelblad

Scootmobiels komen aanrijden met tekst in beeld:

deel 2

t wordt aalmoal aans

04 GRIETJE-1: Grietje op lokatie en thuis

Ik ben hier niet geboren. Ik ben hier heen gekomen toen ik een kleuter was van drie jaar. Nou... wel opgegroeid he. Ja, middenin de prairie.

Hij heeft eerst een huurboerderij gehad, van Detmers. En toen hebben ze hele slechte jaren gehad. Op een gegeven moment is mijn vader naar Detmers gegaan en zei: neem het land maar terug, ik word wel arbeider. Dit komt niet goed, ik kan het niet betalen. Nee, zei Detmers, u wordt geen arbeider. U blijft op de boerderij, dat komt wel goed. Dus zijn ze doorgegaan, en later ging het beter. En toen zijn ze voor zichzelf begonnen.

05 SCOOTMOBIEL-2/CORRIE-1: Corrie en de scootmobiels ontmoeten elkaar

C

Wie bent u dan?

B

Ik ben een Boneschansker

C

O, ben u familie van deze Boneschansker

B

Ja, ik ben een broer van deze.

C

Oooo U ook?

B

Nee, hij niet.

P

Ik ben Post.

C

Post?

Ja (alledrie)

C

Kom je ook uit Midwolda.

B

Ja, we zijn allebei uit Scheemtemeer.

P

Ik ben geboren in Midwolda.

C

O

B

Scheemtermeer feitelijk.

P

Scheemtermeer.

C

Ik ken jullie helemaal niet.

C

Weet je nog wel dat hier vroeger een klein jongentje verdronken is. Daar in dat moeras?

B

Nee, dat weet ik niet.

C

Wee je dat niet? Eentje van Kiewiet. Klein jongetje van Kiewiet.

B

Een van Geert?

C

Nee, een oompje

P

Die is toen verdronken in het moeras he.

C

Daar ja.

B

Daar kan ik mniet over praten hoor.

06 GRIETJE-2: Nuchtere liefde-1

Toen was er nog geen vrouw. Hij had een huishoudster en hij wilde een vrouw. En toen heeft hij uit Winschoten, ik geloof dat dat een Kloosterhuis was, een kameraad van hem, die commissionair was. Die was altijd bij de weg en die kende veel mensen. En hij heeft gezegd: weet je een vrouw voor me. Och ja, zei hij, ik weet wel één. Het moet een flinke vrouw zijn, hoor. Dat wist hij natuurlijk wel in die tijd. En die is naar Renneborg gegaan, dat ligt tussen Vlagtwedde en Sellingen

07 LANDSCHAP-1: Bomen worden dansend gerooid

08 ENGEL-1

We staan hier om te laten zien dat we het niet eens zijn met de komst van de Blauwe Stad. Daarbij moet ik zeggen dat we niet de illusie hebben dat we dit project kunnen tegenhouden.

En ja, je kunt het zelf ook wel zien, het is een geweldig stukje natuur. Ik kom hier in de zomer op de fiets en ik sta hier en ik draai een sigaretje en ik kijk zo de natuur in en dan zie ik vogels in allerlei soorten. Nou, dat is toch hartstikke prachtig en dat is straks allemaal weg. Vind ik jammer.

Je kunt naar de stilte luisteren. Als we stil zijn, dat doen we natuurlijk niet, dan kun je naar de stilte luisteren.  Je ziet allerlei soorten vogels ,    hoe heet…ik kan er even niet op komen, maar allerlei soorten vogels. Er zijn hier zelfs dassen, die hebben we hier al gezien. Men zegt van niet, maar we hebben ze al gezien, ze zitten ook binnen het plangebied. Ja, dat soort dingen dat zie je hier, nou, moet je eens kijken, hoe mooi. Ja, dat heb ik met dit gebied.

09 GRIETJE-3: Nuchtere liefde-2

En daar is hij naar toe gegaan en hij heeft gezegd: Jantje, want zo heette mijn moeder, zo en zo. Ze had al verkering genoeg gehad, maar nooit iemand naar haar zin. Ik weet een man voor en dat is een hele flinke man. Zo was mijn moeder ook: het moest wel een flinkerd zijn. En ze zijn bij elkaar gekomen. Na een maand of 4,5 zei mijn vader. We kunnen wel trouwen. Ach, man! zei ze, we kennen elkaar nauwelijks! Dat gaf niets, als jij je verstand gebruikt en ik gebruik mijn verstand, dan komt dat allemaal goed. Dat andere zou wel komen, de liefde kwam wel.

10 BULDER-1

Introducerende beelden Bulder

Je kunt het wel filmen, maar toen leefde het, dat kun je niet filmen. Kan ik je wel vertellen, ik kan wel 2 dagen staan praten: die deed dit en die deed dat..

I

Hoe deed men hier?

Hier was turf, werd turf gegraven en al die dingen meer. Er was geen geld, men leefde van de tuin. Er was geen geld. Kijk, ze (wijst op cameravrouw) zet het er allemaal op.

Ja. En als je op zaterdag naar de markt ging, om panharingen te halen. 1 cent per stuk, 100 voor een gulden. En paardenvlees, dat is nu voor meneer en mevrouw. Maar vroeger was het voor de arbeiders. Machtig, ze konden het niet dragen; nniet 1 kilo, maar wel 10 kilo haalden ze op. Paardenvlees. In de landbouw waren altijd veel paarden. Op die grote boederijen. Ik ben ook in de polder geweest; op boerderijen met wel 5- tot 26 paarden. Maar dat is allemaal weg en dat komt nooit, nooit meer terug.

11 CORRIE-2 Corrie vertelt over Janske

We waren gewoon aan het spelen en die mensen van dat gezin die waren er ook, maar daar mochten wij eigenlijk nooit komen. We mochten wel op het hoogveentje, maar niet op het moerasstuk en daar zijn ze wel naar toe gegaan en toen is dat kereltje daa verdronken en toen hebben familie van die mensen die hebben dat kereltje opgehaald, zo (dragend gebaar), toen was die verdronken, dat jonkie was een jaar of vijf, en wij, mijn zuster en ik waren een jaar of tien, elf. En nog, dan zie ik zo voor me dat dat kereltje zo op de arm lag van zijn oom, en dat ze zo naar huis toegingen. Ja, dat kereltje was er niet meer.

12 SCOOTMOBIEL-3: Er is nauwelijks nog doorheen te komen

I

Is er al veel veranderd?

P

Beule

B

Je herkent het niet meer.

P

Je herkent het niet meer. Alle bossen...

B

Wat je nog wel even kunt doen, jij kunt nog een heel eind komen, maar dan moet je er zo even omheen gaan,

P

Dan kun je nog een heel eind komen.

B

Bij die oude boerderij die toen afgebroken is. Nou daar kun je nog voor langs en dn kun je nog die bosjes aan toe komen. Ach, die hele boel tot aan Winschoten aan toe is allemaal weg... De hele boel al...Daar is een hele streep dat ging die kn op en dat is ook allemaal al weg

13 LANDSCHAP-2: Huizensloop

14 GRIETJE-4: Gezichten (foto's) bij de verhalen

(overshoulder: een gezinsfoto met Grietje rechts met brilletje)

Dit zijn de Boventjes

I

Wie ben jij dan?

Dit ben ik

I

Met die bril.

Ja man, met die bril. Je moet in het gelid staan he. Het moet precies zus.

Dit is mien Moeder.

Dit is mien Pa.

En dit is Gerrit, de oudste.

Dit is Harm, de twaide.

Dit Fokje.

En dit is Lutje Henkie. ...(onverstaanbaar) ... Lutje Henkie.

G

Mooi hè.

(legt foto weg, pakt een andere – vader en moeder + twee kleintjesvoor het huis)

Nou, dit is nog een van mijn ouders. Met Gerrit en Harm. Was in de slechte tied.

15 CORRIE-3: Corrie bij het moeras

I

En hier mocht je nooit komen.

C

Nee.

I

En dat deed je stiekem wel.

C

Och ja, als kind deed je dat wel eens. (lacht) Deden jullie geen dingen die niet mochten? Nou, ja.

Maar dit is een verraderlijke plek, dat zie je, er is zomaar water. En als kind ga je maar zo..

I

En dat is ook gebeurd.

C

Dat is ook gebeurd, ja.

Eén keer en dat is een keer te veel

16 GRIETJE-5: Afsluiting Pa en Ma verhaal

Ik kan me van een keer herinneren, ik was zo’n dertien jaar, en ik kwam de kamer in en toen zat mijn Pa bij Moe op schoot. En ze zei, Jan, ga toch weg! En hij zei Waarom, ik zit hier goed. Ergens was het ook wel te begrijpen, mijn moeder was fors en Pa was fijn en tenger. Vooral toen, hij werkte altijd en hij groeide geen centimeter. En hij zat bij Moe op schoot... Dat zijn van die dingen, prachtig...

17 BULDER-2

Je moest jezelf bedruipen. Je moest zorgen dat je een koe kreeg, een paar varkens. Een grote tuin waar je van kon eten. Er werd helemaal niets gekocht, jongen.

Er was geen geld. Je kwam met 8, 9 gulden thuis. En ik ging ook wel eens naar Jipsinghuizen, de ….weg. De werkverschaffing van Colijn. En dan moesten ze in het slijk, de slikken in de polder. Achter de Kroonpolder. Als je verder weg moest, naar het Hogeland, dan ging je met de bus. Die kwamen iedere avond weer thuis. Maar als je naar Jipsinghuizen in Westerwolde moest, dan ging je op maandag. Dan ging je in een keet. Kwamen ze op zaterdag terug. En dan hadden ze nog helemaal geen geld. En je zat onder de luizen.

En nu ga ik weg (loopt weg, blijft dan even staan en draait zich om:)

Zo was die tijd. Het is nu veel beter. Er wordt wel geklaagd..(loopt weg)

18 LANDSCHAP-3: Kwelslootjes worden gegraven

19 ENGEL-2

I

Ze zijn nu volop bezig, doet je dat pijn?

Ja. Ja, nu ze begonnen zijn, ja. We hadden altijd nog de stille hoop dat het allemaal afgeblazen zou worden, maar ……..niet de illusie, hoor, maar wel de stille hoop. Ja, dat heeft wel wat, dat ze begonnen zijn. Het zijn alleen nog maar kwelslootjes, maar…

I

Het is wel een begin

Het is wel een begin, ja.

I

Jij woont op Ekamp, he? Dat blijft.

Maar ja, ik ben natuurlijk wel m’n uitzicht  kwijt, en de mensen met mij. Ik kom niet aan het water. Hier komen die 1200 woningen en dat is vlakbij waar wij nu wonen. Ja, dat vind ik op zich al hartstikke jammer. En als ze dan zeggen: je huis wordt zoveel meer waard. Daar heb ik niets aan, ik moet ook meer OZB betalen en m’n uitzicht is weg. En als ik aan het water wilde wonen had ik daar wel een huis gekocht. Ik ben hier gekomen voor de rust en de ruimte en dat wordt me nu ontnomen. Vind ik jammer, echt. Vind ik zonde.

20 GRIETJE-6: Grietje terug op lokatie

Als je hier bent, jongens,... Dan kun je je helemaal niet voostellen dat het nou eh... dat het nou allemaal voorbij is, D’ r hebben hier zoveel mensen geleefd en die hebben hier hun brood verdiend, en hun plezier gehad, en hun verdriet, alles. (tijdje stil in CU).

21 SCOOTMOBIEL-4: Er valt niet meer doorheen te komen

I

Jullie kunnen nergens meer door he?

B

Nee, wij niet.

P

Wat hebben ze er ook een materieel lopen, he. Vreselijk.

B

Voor ons is het bederfd.

B

Zeg, ben je er al bij langs gekomen, bij de dijk.

I

Ja

B

Heb je wel gezien wat er zat te broeden?

I

Nee.

B

Zo’ n scholekster. En die hele dikke machines gaan er op zo’ n klein stukje bij langs.

scholeksteropnamen

22 GRIETJE-7: Emoties bij de betekenis van de plek

I

Wat betekent deze plek nou voor jou?

Alles. Alles... nou... Nee, maar wel veel. (geëmotioneerd)

Heel veel.

Daarom is ook moeilijk om daarover te praten. Wat dat voor je is.

Want dat is ja, dit is je geboortegrond.

Je ouders...

Er is nooit iemand anders boer geweest.

Het waren allemaal Bovens.

Ja... en dan zegt dat heel veel.

Heel veel.

I

Dat is belangrijk voor jou.

Ja, dit is belangrijk voor mij, heel belangrijk.

Dat vergeet je nait meer.

Tenminste ik nait.

En ik denk ook niet de anderen, mijn broers en mijn zussen ook niet. Dat... Misschien dat je ooit, ooit, nouja dat beleven wij ook niet meer, maar dat je er ooit vrede mee vindt om dat daar veel mensen iets aan hebben. Als ze er maar iets aan hebben.

23 LANDSCHAP-4: Apotheose van de veranderingen

24 CORRIE-4: Corrie bij het graf van Janske

Kijk hier ligt, hier is dat grafje van dat jonkie dat verdronken is in het moeras. Het is moeilijk te lezen maar volgens mij is het 19...62? Nee, al eerder. Hier rust ons lieve zoontje... en het is heel moeilijk... Jans Heico ... in Maart, moet 1960 zijn, maar het is een beetje moeilijk te lezen omdat die lettertjes...

Maar hier ligt dat jonkie.

Dat kereltje is daar toen verdronken.

En dat vergeet je nooit meer. Nooit.

Aftiteling