Redactie

Naast de vakanties, meer dagen beschikbaar om zomaar op te nemen... Wat vinden leerlingen hiervan en zijn ze zelfstandig genoeg om hier mee om te gaan? De redactie van de ouderkrant maakte een rondje langs enkele leerlingen en vroeg of er behoefte was aan snipper- of baaldagen.

Nu moet gezegd, dat wanneer je het op deze manier vraagt het antwoord wel te geven is en alle leerlingen direct 'ja' schreeuwen. Hoe meer vrije dagen hoe beter. 
Per slot van rekening riepen ook wij vroeger om ijsvrij als het één nacht gevroren had en leken we allemaal wel rayonhoofden van Friesland.
Dus ongenuanceerd vragen of ze wel extra vrije dagen wilden was niet helemaal het uitgangspunt. Ze moesten dit wel enigszins onderbouwen en aangeven waar die behoefte dan van daan kwam. Een antwoord dat het aantal van 365 vrije dagen wel in de buurt kwam, was onvoldoende.
Wanneer de leerlingen er wat langer over nadachten en de eerste impuls ook door hen werd weggewuifd als zijnde 'te mooi om waar te zijn', kwamen aantallen als 2, 5 of 10 naar boven.
Gewoon om eens op te nemen wanneer je het niet meer ziet zitten of na een feestweekeinde. 
De maandag zal dan lekker rustig worden in de bovenbouw. 
Er waren ook leerlingen die stelden dat de extra dagen wellicht uitsluitend in de bovenbouw van toepassing dienden te zijn. Daar lag de druk immers ook hoger. Verder worden de dagen ook gebruikt om wat extra te doen voor het huiswerk of proefwerk. Voorbereiding voor projecten e.d. Een loffelijk streven nietwaar?
Allen vonden het wel een stoer idee om snipperdagen te hebben. Dat dit echter ook enige organisatie vergt lijkt ons duidelijk. Docenten dienen van tevoren op de hoogte te zijn van een snipperdag. Ook mogen de toetsdagen niet in het gedrang komen.
Ze moeten uiteraard versnipperd worden en niet aaneengesloten opgenomen in het verlengde van een vakantieperiode. Kortom, ook hier zouden regels gemaakt dienen te worden en is de vrijheid wederom ingeperkt. 
Neemt niet weg dat het iets toevoegt aan de verantwoordelijkheden van de leerlingen en hen een stapje verder laat kennismaken met het besef van zelfstandigheid.
Op dit moment wellicht een ondenkbaar fenomeen, maar wie zal het zeggen over 5 of 10 jaar. Bewaar deze uitgave van uw ouderkrant dan ook goed en toets hem aan de toekomst.

Jaap Ekhart

Het thema van de jaarlijkse algemene ouderavond, 'Veiligheid op School', was niet zomaar komen aanwaaien. Op het Werkman is namelijk een werkgroep actief die zich buigt over de vraag: "Hoe kunnen we ruzie en pestgedrag op school aanpakken?" Deze werkgroep wordt ondersteund door Sietske Zwart van Halt-Bureau Groningen.

Volgens Zwart zouden zogeheten vertrouwensleerlingen ('bemiddelaars') een nieuw wapen kunnen zijn in strijd tegen ruzies en pesterijen tussen leerlingen.
"Kinderen die ruzie hebben of kinderen die gepest worden, wenden zich vaak liever niet tot docenten of ouders. Dat is gewoonweg gebleken. Deze kinderen zouden wél een andere leerling willen inschakelen, een vertrouwensleerling.
Logisch eigenlijk want leerlingen onderling begrijpen sneller wat er tussen leerlingen speelt. Zogeheten vertrouwensleerlingen kunnen bovendien gemakkelijker bemiddelen: ze zijn voor zowel dader als slachtoffer minder bedreigend dan docenten en ouders."
Het klinkt allemaal zo gemakkelijk, maar dat is het niet.
"Een vertrouwensleerling moet minstens 3e-jaars zijn. En natuurlijk kun je iemand die 14 jaar oud is niet volledig opzadelen met zo'n groot stuk verantwoordelijkheid. Die moet op zijn beurt begeleid worden door een mentor. Zowel mentoren als vertrouwensleerlingen zullen stevig gecoacht moeten worden. Daar gaan heel wat uren in zitten."
Een 3e-jaars groep moet in zijn geheel een vertrouwensleerling voordragen. De persoon in kwestie moet onder andere: goed kunnen luisteren, onpartijdig zijn, kalm en geduldig blijven, een geheim kunnen bewaren en positief kunnen stimuleren. Kortom, hij of zij moet over de nodige sociale vaardigheden beschikken.
Een probleem wordt altijd behandeld door twee vertrouwensleerlingen. Leerlingen met problemen schakelen, op vrijwillige basis, vertrouwensleerlingen in. Het is niet de bedoeling dat de vertrouwensleerlingen een oplossing aandragen. De betrokken personen moeten zelf een oplossing vinden.

Aanvulling
Vertrouwensleerlingen houden zich niet bezig met zaken die betrekking hebben op groepsconflicten, bedreiging en seksuele intimidatie. De methodiek van vertrouwensleerlingen is bedoeld als aanvulling op bestaande vormen van leerlingbegeleiding, niet als vervanging. Juist bij gevoelige zaken als pesten en ruzie moet de eindverantwoordelijkheid bij de school blijven.
Sietske Zwart: "De methodiek van vertrouwensleerlingen wordt binnen het Werkman opgestart in 2003, na de zomervakantie. Dan worden de vertrouwensleerlingen gekozen, begint de training van mentoren en leerlingen, enzovoort. In 2004 gaan de eerste vertrouwensleerlingen (hopelijk niet zo vaak) bemiddelen in conflicten."
De methode is succesvol gebleken in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.
Maar ook vlak naast de deur zijn positieve geluiden opgevangen: onder andere van de Leon van Gelder en het Wessel Gansfort. Op deze twee scholen wordt al een paar jaar gewerkt met vertrouwensleerlingen. In een van de volgende ouderkranten hopen we verslag te doen van de bevindingen van vertrouwensleerlingen die actief zijn op het Wessel Gansfort.
 
 

De media hebben de laatste maanden stevig uitgepakt over de stand van zaken in het voortgezet onderwijs. Met name de overheid moet het ontgelden, omdat die, nog geen tien jaar na de invoering van de basisvorming aankondigt weer van het idee af te zullen stappen. Overladen leerlingen, versnippering van vakken en gefrustreerde leraren... Hoe hangt de vlag erbij op het Werkmancollege?

Is het echt allemaal zo droevig? En wat hangt ons in 2004 boven het hoofd? We spraken erover met rector Jan Drenth, leraar Frans Hans Hölscher, en Janneke Kelder, docente verzorging en l.o. en daarnaast remedial teacher en mentor.

Hoe het begon
In 1991 werd de basisvorming door de Tweede Kamer geloodst. Het bestaat uit het aanbieden van vijftien vakken, inclusief nieuwe vakken als Verzorging, Techniek en Informatiekunde. Dit alles gedurende de eerste twee jaar van de scholing, zodat de keuze voor mavo, havo of vwo nog uitgesteld kan worden. 
Kinderen van alle rangen en standen zouden zo allemaal hetzelfde stukje algemeen vormende bagage meekrijgen.
Ook wilde men met de basisvorming het algehele onderwijspeil van alle 15-jarigen verhogen. (Hans Hölscher: "Maar hoe meet je dat, het 'algehele onderwijspeil'?") Tenslotte wilde men ook wel eens af van de muurtjes tussen de vakken. Meer het accent leggen op algemene vaardigheden zoals zelf informatie zoeken, samenwerken in projecten, leren plannen.
De praktische invulling door het Werkmancollege komt neer op een tweejarige brugklasperiode met een gemengde samenstelling. Het vak Verzorging krijgt in het eerste halfjaar twee lesuren per week, programma-eisen zijn er nauwelijks.
Janneke Kelder: "We hebben een aantal kerndoelen opgezocht, daarbij eigen materiaal gemaakt en ik en mijn collega's spelen zoveel mogelijk in op de actualiteit, door bijvoorbeeld in te spelen op kwesties als de legionella- en salmonellabacteriën, of BSE. Meestal werken we op één niveau. Door het maken van werkstukken kan iedereen zijn diepgang variëren. We werken voorts in groepjes van wisselende samenstelling."

'Te negatief'
De onderwijsraad is recent tot de conclusie gekomen dat op veel scholen het onderwijs in de basisvorming niet aan de maat was. De overheid verzet nu haastig de bakens. In 2004 gaan we weer terug naar negen in plaats van vijftien vakken. Techniek, Verzorging en Informatica staan ter discussie. 
Iedereen, de pers voorop, maakt zich druk over het 'gedoe' in het voortgezet onderwijs. "Een spoor van vernieling" had de basisvorming getrokken, schreef HP/De Tijd.
Jan Drenth (behalve rector ook docent Verzorging) vindt de teneur in de pers te negatief en te algemeen. "Het is maar hoe je de vernieuwing van destijds hebt ingevoerd. Wij zijn daarin zeer voorzichtig geweest. Wij zagen het vooral als een gelegenheid om van achterhaalde methoden af te komen. En er kwamen een paar nieuwe aardige dingen bij. Het vak Techniek heeft zich toch een eigen gezicht verworven. We hebben een goed ingericht lokaal, capabele leerkrachten."
Hans Hölscher: "Het onderwijs in de talen is bovendien veel communicatiever geworden. Ook de uitgevers van leermateriaal hebben daar overigens een enorme bijdrage aan geleverd."

Raar compromis
Jan Drenth: "Op sommige wezenlijke onderdelen is de basisvorming niet gelukt. Dat geldt bijvoorbeeld voor het idee dat je de leerlingen zou moeten toetsen na twee of drie jaar, met voor alle schooltypen dezelfde toetsen, een soort basisvormingsdiploma. Dat zagen we van begin af aan als onhaalbaar."
De overladenheid van vakken is ook een duidelijk minpunt, maar dat ligt wat hem betreft meer aan het getouwtrek tussen belangengroepen achter de vakken dan aan de basisvormingsgedachte zelf.
"Per vak zijn er clubs die de belangen van dat vak in de politiek behartigen. Ze brengen allemaal zoveel mogelijk leerstof in. Een zekere overladenheid, zowel in aantal vakken als in leerstof kon je dus zien aankomen. Kijk naar het vak Verzorging: dat is er op het allerlaatste moment doorgedrukt, gepusht door de vrouwenbeweging. Voor sommige scholen best aardig, maar toch een raar compromis: zonder geld, met heel weinig tijd – maar wel ten koste van een ander vak. Men probeert de gevestigde belangen te sparen en er tegelijk de nieuwe dingen tussen te schuiven. En dan zijn er ook altijd verliezers, zoals het vak Aardrijkskunde."

Niet te volgzaam
Wie te volgzaam die overvolle compromissen voor de volle honderd procent gaat zitten uitvoeren, die zal het erg moeilijk hebben gekregen. Maar bij het Werkmancollege heeft men niet al te klakkeloos gevolgd.
Jan Drenth: "Er staat in de wet dat je je met niet meer dan 70 procent van de leerstof hoeft bezig te houden. Wij doen in de eerste plaats wat wij voor onze leerlingen nodig en haalbaar achten – ongeacht het Haagse beleid.
Het aantal uren is vrijwel volledig te bepalen door de school, behalve maatschappijleer en gymnastiek, dat is wettelijk beschermd (die zouden anders binnen de kortste keren van het rooster worden geveegd). En er is een minimumgrens voor de creatieve vakken. Je mag na een jaar stoppen met bijvoorbeeld muziek. Dat mag. Maar dat hebben wij niet gedaan. Het paste bij ons profiel om dat niet te doen."

'We deden het allang zo'
Een principieel punt dat niet is geslaagd vindt hij het uitstel van richtingkeuze. "Scholen creëerden aparte stroompjes mavo, mavo/havo, havo/athenaeum, athenaeum etc. Allemaal groepjes. Op twaalfjarige leeftijd. Dat is dus precies het tegenovergestelde van wat de basisvorming beoogt. Dat kon je zien aankomen."
Hans Hölscher: "Veel scholen deden dat al en zijn dat gewoon blijven doen, ondanks de basisvorming."
Bij het Werkmancollege is dit effect uitgebleven, immers, alle leerlingen volgen de eerste twee jaar hetzelfde parcours. Maar of dit nu als een resultaat van de basisvorming moet worden gezien? 
Hans Hölscher: "We deden dat allang zo. Het was een bevestiging." Ook het afbreken van de muurtjes tussen de vakken is maar zeer ten dele gelukt, "eigenlijk alleen bij natuur- en scheikunde." Dat zou toch een van de stukjes voorbereiding op het studiehuis zijn, dat accent op die vaardigheden? "Ja. Maar het is een van de moeilijke dingen in het onderwijs, het komen tot een vakoverstijgende aanpak."
Het negatieve beeld van de huidige stand van zaken in het onderwijs komt wellicht ook enigszins voort uit een zucht tot klagen. Hans Hölscher: "Als ik dat allemaal lees, dan denk ik: het valt hier geloof ik wel mee."
Jan Drenth: "Maar anderzijds: in het onderwijs zitten veel mensen die gedreven zijn door hun vak, en dan is het erg demotiverend als zo'n vak dan ineens geheel of gedeeltelijk wordt afgeschaft. We hebben hier iemand gehad die zich vier jaar lang 's avonds aan het omscholen is geweest voor het vak techniek. En dan staat dat vak nu ineens ter discussie. Zo iemand zal wel ontzettend boos zijn. Terecht. Dat mag de politiek zich wel eens realiseren."
Hans Hölscher: "Dat is zwabberbeleid, heel vervelend. Het is zeker zo dat er in die tien jaar zoveel varianten en maatrege len zijn geweest dat men denkt; ja da-ag, deze slaan we even over."

Eigen karakter is rode draad
Jan Drenth: "We hebben zien aankomen dat Verzorging tijdelijk zou zijn. Is door gymnastiekleraressen in eerste instantie opgevangen, met de boodschap erbij: dit verdwijnt straks weer. Niet teveel in investeren."
De filosofie van waaruit het Werkmancollege omgaat met vernieuwing vormt wellicht het juiste antiserum tegen al te demotiverende effecten ten gevolge van zwalkend Haags beleid.
Hans Hölscher: "We hebben die regels en adviezen op ons af laten komen en gekeken wat het dichtst lag bij wat we al hebben. Dat hebben we als uitgangspunt genomen. Wij hebben geen moment gevonden dat de basisvorming een breuk vormde met datgene waar we al mee bezig waren."
Kortom: niet zozeer het beleid van bovenaf is de rode draad in de stand van zaken op het Werkmancollege, maar het eigen karakter, de cultuur van de school zelf.
Jan Drenth: "Die cultuur is een vrij consequente lijn die is te herleiden tot twee wortels, eind jaren zestig: het Thorbeckecollege, waar bijvoorbeeld cultuur en literatuur altijd al belangrijk werden gevonden. En de Van Randwijk-ivo/mavo, sterk uitgaande van de individuele leerling."

Toekomst
Er ligt een advies van de onderwijsraad. Wat staat er te gebeuren?
Jan Drenth: "Als je niet oppast komt het standenonderwijs weer terug. Met een beroepspoot, het vmbo. En daarnaast havo/vwo. Met weinig overstapmogelijkheden daartussen. De brugklas wordt nauwelijks meer genoemd. Het risico is dat de klok 35 jaar terug gaat. Daarnaast zullen er wel een paar vakken afgevoerd worden om die versnippering tegen te gaan. De hoeveelheid leerstof zal iets worden verminderd, terecht. Een vak als Techniek staat ter discussie. Zou je nu af mogen schaffen. Maar waarom zouden we dat doen?"
Wat als het vak Verzorging zou verdwijnen? Janneke Kelder: "Het zijn wel heel veel vakken op dit moment en je hebt een maximum aantal lesuren. Een vak als Engels, dat door leerlingen als een moeilijke taal wordt ervaren, heeft bijvoorbeeld naar mijn idee te weinig uren. Bovendien zou het jammer zijn als een vak als Techniek verdwijnt, aangezien dat een verrijking is in de zin van een praktische toepassing en integratie van wiskunde, scheikunde en natuurkunde. Verzorging heeft in dezen geen grote prioriteit."
Jan Drenth: "Ik denk dat wij niet aan het culturele profiel van de school zullen tornen – dat is alleen al vanuit de marketing gedacht niet slim; dus ook in hogere jaren blijven er voldoende creatieve vakken. Ik denk dat het vak Verzorging zal worden afgevoerd en informatica. Is inhoudelijk ook te verdedigen. Maar er is nog voldoende tijd om een en ander te bezien. Invoering pas in 2004. Ik denk niet dat de boel op de kop gaat."
 

Baukje Rutgers

"De leerplicht is in strijd met de mensenrechten". Zo luidde de kop van een artikel in het tijdschrift Ode, nummer 42. En dat maakte mij verschrikkelijk nieuwsgierig.

Zelf stam ik uit de generatie P.A. studenten (Pabo heet dat nu) die met rode oortjes lazen over 'leren in vrijheid' en al die andere ideologische opvoedingsmethoden. Dus: koren op mijn molen.
Ik citeer hier een paar stukjes, lees en vorm uw eigen mening. NB: Iemand van de redactie opperde te waarschuwen om dit niet te laten lezen door de kinderen!
"Het is niet goed te praten een individu te verplichten 15.000 uur door te brengen in groepen met uitsluitend leeftijdsgenoten. Het is absurd te denken dat een langdurig verblijf in het gezelschap van onvolwassen leeftijdsgenoten zal leiden tot volwassenheid. 
Sterker nog, het leidt tot tirannie binnen de groep, waarin het ene kind normen over gedrag, kleding, drugsgebruik en houding tegenover de andere groepen dwingend oplegt aan het andere kind."
"In feite is de school een totalitair instituut, waar wordt gewerkt volgens een door de staat opgelegd onderwijsprogramma. Dit wordt aangeboden volgens de algemeen heersende pedagogische inzichten, in een leerproces dat wordt gedomineerd door leerkrachten die op hun beurt weer worden gecontroleerd door middel van een aantal verplichte tests. 
En dit gereguleerde pakket onderwijsmaatregelen heeft weer een overkoepelend controlerend instituut als onderwijsinspectie nodig. De ongeschreven, maar krachtige boodschap is dat volwassenen hun zin krijgen door onderdrukking."
Even verderop wordt geopperd om het ministerie van onderwijs te sluiten en alle scholen en hun personeel onder te brengen bij de openbare bibliotheken, die met hun informatie tenslotte al een goede klantgerichte benadering hebben.
En verder stelt de schrijver dat deze overgang van massascholing naar individueel leren nader onderzocht zal moeten worden. Hij stelt voor mensen in te huren die werken voor de instituten voor zelfstudie, zoals de Open Universiteit, "omdat zij de meest vernieuwende en meest succesvolle manieren van onderwijs al 25 jaar toepassen".

Dat liegt er niet om, hè? Voor wie het hele artikel wil lezen verwijs ik naar htpp://www.ode.nl. Via kennismaking naar archief en dan onder nummer 42.

Ik vond dit zelf zeer boeiend en ben er lang nog niet over uitgedacht. In januari was er een documentaire over GAAF, een speciale school voor hoogbegaafden. Daar werd al behoorlijk in vrijheid geleerd. Het wordt dus al gedaan. Beetje duur, dat wel.
Laatst verscheen in de Volkskrant een artikel van een oud docent oude talen dat het onderwijs verziekt wordt door negentiende eeuwse utopisten. Ook een mening. In elk geval is het een leuk gespreksonderwerp. Veel plezier er mee! En volgens mij wordt het een bijzonder levendig gesprek als we ook de kinderen hier bij betrekken.
 

Wil Schackmann

De gemeente Groningen is een project gestart over verantwoordelijkheden van ouders en school. In het projekt worden de betrokkenen nadrukkelijk gewezen op hun taken en verantwoordelijkheden, hetgeen ze moeten bekrachtigen door het ondertekenen van een overeenkomst. De ouderraad van het Werkman sprak er in januari over met twee betrokkenen.

Bert Gelling van de gemeente Groningen en Wietske Couperus van het Advies en BegeleidingsCentrum voor het onderwijs in Groningen (ABCG) legden uit dat 'De Overeenkomst' een pilotproject is dat draait op 5 scholen: 2 basisscholen, een school voor speciaal VO, een vmbo school en het Werkmancollege.
Bij ons wordt er al sinds het vorige schooljaar aan gewerkt, de coördinatoren en de medezeggenschapsraad hebben er mee ingestemd en de bedoeling is om 'De Overeenkomst' nu geleidelijk te gaan invoeren, te beginnen bij de laagste klassen.
Met het project hoopt men een aantal dingen te bereiken, zoals leerlingen en ouders/verzorgers bij het onderwijs betrokken houden, de contacten tussen ouders en school stimuleren, een goede informatieoverdracht bevorderen en problemen doeltreffend afhandelen inplaats van ze op de lange baan te schuiven.
Heel belangrijk is daarnaast de hoop dat leerlingen hierdoor beter geholpen kunnen worden als zich problemen voordoen en tenslotte komt alles op papier vast te liggen, zodat altijd nagegaan kan worden wie wel of niet welke actie ondernomen heeft.
Bij de ouderraad was er wat aarzeling over de effectiviteit van 'De Overeenkomst'. Een voordeel is dat alles helder op papier staat, zo kan er een preventieve werking vanuit gaan en kun je ook eerder ingrijpen als het fout dreigt te gaan. Maar helpt het wel als er werkelijk problemen zijn? En welke sancties zijn er dan? Daartegenover verwoordde de gemeente dat het niet zozeer gaat om sancties, maar dat zij De Overeenkomst vooral ziet als 'een begeleidingsinstrument'.

'De Overeenkomst' bestaat uit twee gedeelten. Een algemene overeenkomst waarin in algemene termen beschreven wordt wat ouders van de school mogen verwachten en wat de school van ouders mag verwachten. En een specifiek gedeelte, een formulier waarop ouders/verzorgers enerzijds en een mentor of coördinator of conrector anderzijds samen iets overeen kunnen komen. Dat laatste is grotendeels blanco en zal normaliter pas ingevuld gaan worden als er enigerlei probleem opdoemt, maar het algemene gedeelte is in concept uitgewerkt en ingevuld.
Zo verwacht de school van ouders dat...: ze erop toezien dat hun kind het huiswerk maakt; ze ervoor zorgen dat er in huis een goede plek is waar rustig gewerkt kan worden; ze ervoor zorgen dat hun kind beschikt over het juiste materiaal zoals vermeld in het programmaboekje; ze ervoor zorgen dat hun kind 's ochtends vroeg genoeg opstaat zodat het op tijd op school komt; ze ervoor zorgen dat hun kind een zodanig lunchpakket krijgt dat het goed de dag doorkomt; ze belangstelling tonen voor het schoolwerk en hun kind stimuleren tot betere schoolprestaties; ze erop toezien dat er een goede verdeling bestaat tussen het maken van huiswerk en andere 'thuis'activiteiten; ze er - wanneer een kind een bijbaantje heeft - op toezien dat dit niet ten koste gaat van schoolprestaties; ze hun kind stimuleren om deel te nemen aan buitenschoolse activiteiten; ze de door school georganiseerde informatie-avonden bezoeken en ze contact zoeken met de mentor wanneer er thuis problemen zijn waar de schoolprestaties van hun kind onder kan lijden.

Het lijkt allemaal een beetje ver af te staan van het subtiele spel van 'geven en nemen' dat opvoeden in werkelijkheid is, maar dat geldt wel vaker voor overeenkomsten en dit is in ieder geval duidelijke taal. Het inspireerde de ouderraad om het concept zelf ook nog eens onder de loep te nemen. 
Er werd een werkgroepje opgericht dat gaat kijken of ze de rechten en plichten van ouders zo sluitend mogelijk kan formuleren, met name waar het gaat om het onderdeel 'Wat mogen ouders van de school verwachten'. 
En tenslotte is er nog de vraag naar de rol van de leerling zelf. De Overeenkomst is oorspronkelijk ontwikkeld voor het basisonderwijs en die beperkingen die dat geeft voor de inbreng van leerlingen, hoeven bij het voortgezet onderwijs niet te gelden. Eind februari wordt de discussie voortgezet.