Naar het overzicht
van stukken over de proefkolonie
■ Hendrik Westerveld is geboren 6 december 1805 te Broek in
Waterland en dus twaalf jaar oud als hij op 29 oktober 1818
met zijn ouders en broers en zussen in de proefkolonie aankomt en
zestien als het gezin 13 augustus 1822 een boerderij bij
de Ommerschans betrekt.
■ Hij verlaat de kolonie op 8 juli 1827 om 'in dienst der
Nationale Militie te gaan'.
■ Hoogstwaarschijnlijk woont hij weer bij zijn ouders als die op 30
april 1830 met ontslag van de kolonie vertrekken en zich in
Noordwolde vestigen.
■ Daar krijgt hij verkering met de kolonistendochter Neeltje
Brouwer, dochter van de kolonist Pieter Brouwer uit de
Wieringerwaard, over wie nog een pagina zal komen, maar die
voorlopig alleen op deze pagina
genoemd wordt.
■ Gevolg van die verkering is de raad van politie en tucht
van 18 juni 1834, zie hier bij
artikel 3:
'Op de bekentenis der ouders van Neeltje Brouwer, dat deze
hunne dochter zwanger is, van eenen persoon van buiten de
koloniën, is, bij ziekte dier dochter, de vader voor den Raad
geroepen, die, binen gelaten zijnde, de waarheid der zaak nader
bevestigt; doch verzoekt, dat zijne dochter, in plaats van naar de
Ommerschans te worden overgeplaatst, mag worden ontslagen, daar
zij een huwelijk verlangt aan te gaan en zich, na bekomen ontslag
dadelijk buiten de koloniën wil begeven.'
■ Omdat duidelijk is dat er een verbanning naar de strafkolonie op
de Ommerschans aan zit te komen, deserteert de hoogzwangere
Neeltje Brouwer op 2 juli 1834 van de kolonie. Aangenomen
mag worden dat ze haar intrek neemt bij Hendrik Westerveld en
diens ouders.
■ Daar in huis bevalt Neeltje op 1 augustus 1834 van een
zoon, die wordt aangegeven bij de burgerlijke stand van
Weststellingwerf door Hendriks vader Jan Cornelis Westerveld en
die de naam Hendrik Brouwer krijgt.
■ Op 4 oktober 1836 treedt Hendrik Westerveld te
Weststellingwerf in het huwelijk met Neeltje Brouwer en erkent
hij de tweejarige Hendrik Brouwer, zodat laatstgenoemde voortaan
Hendrik Westerveld heet. Twee weken later wordt hun volgende
zoontje geboren.
■ Bij de raad van toezicht van Wilhelminaoord van 11 mei 1838,
bijlage 7 op deze
pagina, wordt een kolonist ervan beschuldigd 'des nachts de
aardappelen uit de kuilen der Maatschappij' te halen en die te
verkopen aan diverse mensen, waaronder 'Westerveldt'.
■ In 1841 slagen ze erin een koloniale hoeve te versieren.
Ook de provinciale commandant van Overijssel heeft een
subcommissie en ook hij mag gezinnen in de vrije koloniën plaatsen
'uit de contributie' (zie een
uitleg van dat begrip) en blijkbaar heeft Hendrik daar
connecties, want de provinciaal commandant draagt het gezin
Westerveld-Brouwer voor.
■ De voordracht wordt geaccepteerd en 25 maart 1841 komen
ze de kolonie op. Ze worden gehuisvest op hoeve 75 van
Wilhelminaoord, zie de locatie op dit
kaartje. Dat is in het buitengebied Wateren/Doldersum.
■ Ze staan geadministreerd als bewoners van die hoeve in het
stamboek Wilhelminaoord met invnr 1356. Zie helemaal bovenaan de
pagina hoe de scans daarvan te bereiken zijn.
■ Uit deze en latere inschrijvingen neem ik de gezinsgegevens
over, gecorrigeerd met informatie van familieonderzoekers.
● Hendrik Westerveld, gegevens zie boven. Met echtgenote
● Neeltje Brouwer, gedoopt 7 oktober 1810 in
Wieringerwaard. Ze komen op de kolonie aan met de volgende
kinderen, allen geboren te Noordwolde:
● Hendrik Westerveld, geboren 1 augustus 1834,
● Kornelis Westerveld, geboren 22 oktober 1836,
● Jan Cornelis Westerveld, geboren 13 februari 1839
(vernoemd naar zijn dan overleden grootvader).
Op de kolonie komen daar bij:
● Pieter Westerveld, geboren 10 september 1841 te
Wilhelminaoord,
● Gerrit Westerveld, geboren 22 januari 1844 te
Wilhelminaoord,
● Arie Westerveld, geboren 26 februari 1846 te
Wilhelminaoord,
● Katarina Westerveld, geboren 9 augustus 1849 te
Ommerschans, en
● Vroukje Westerveld, geboren 4 juli 1852 in
Willemsoord.
■ Als Hendrik een jaar na aankomst op de zitting van de
kleine raad van 12 maart 1842 komt vragen om met verlof
naar Den Haag te mogen, krijgt hij geen toestemming. NB: Er
kunnen meer verlofaanvragen zijn, maar ik heb van lang niet alle
kleine raadzittingen transcripties.
■ Op 1 juni 1843 wordt het gezin overgeplaatst naar hoeve
2 van Wilhelminaoord, zie de locatie op dit
kaartje. Dat is Noordwolde, dicht bij de rest van de
familie. Ze staan nog steeds in het stamboek met invnr 1356.
■ Ook van de 'Raad van Policie en Tucht in de Gewone Kolonien op
den 6e Maart 1845' heb ik geen transcriptie, maar wel een
samenvatting,
Daar gaat het over de 'beschuldiging tegen de kolonisten Johannes
Schuurman en Hendrik Westerveld, welke beiden een blaadje uit hun
schuldboekje zouden hebben gesneden, waarop de boeten, wegens
luiheid in het werk, waren aangetekend.'
Ze geven het toe, want ze hadden die aantekeningen niet kunnen
aanzien en ze moeten allebei drie dagen de strafkamer in.
■ In 1846 is Hendrik Westerveld medeplichtig aan de verkoop van
koloniale eigendommen door de weduwe Amende, zie daarover deze pagina. Hij vlucht
met zijn gezin op 11 mei 1846 van de kolonie weg, maar ze
zijn op 23 juli 1846 weer terug. Ze worden dan tijdelijk
ondergebracht op de vlakbij hun oude woning gelegen hoeve 4 van
Wilhelminaoord, zie de
locatie.
■ Er schijnt op 10 september 1846 een tuchtraad geweest te
zijn waarop hij zich moet verantwoorden, maar die heb ik niet
gezien. Familieonderzoeker Hennie Kok wel en die meldt over het
verhoor van Hendrik:
'Bij het horen van de arrestatie van de weduwe was het hem
duidelijk geworden dat de, zij het geringe, medeplichtigheid van
hem uit zou komen en dat hij dan zonder zijn gezin alleen naar
Ommerschans zou moeten. Hij verkoos derhalve liever met zijn gezin
te deserteren dan dat lot te ondergaan.'
Dat is een misvatting, gebruikelijk bij de Maatschappij is dat
alleen hele gezinnen verbannen worden (wat God door het huwelijk
verbonden heeft, mag je niet eigenmachtig verbreken). Dat is ook
het oordeel van de permanente commissie op 26 september 1846
bij agendapunt N27, invnr 584.
Het hele gezin Westerveld-Brouwer wordt verbannen naar de
strafkolonie op de Ommerschans, waar ze blijkens dit overzicht
op 10 oktober 1846 aankomen.
Ze hebben inmiddels zes zoons, maar in de strafkolonie komt er
voor het eerst een meisje, Katarina, geboren 9 augustus 1849.
■ Na een dikke drie jaar in de strafkolonie krijgen ze op 2
maart 1850 de status van arbeidershuisgezin in Veenhuizen.
Ze staan nu in het register van arbeidersgezinnen met invnr 1575
op scan 42. Ze wonen in woning 34 van het derde gesticht.
■ Op 19 februari 1851 bij agendapunt 10 (niet gezien, maar
moet zich in invnr 690 bevinden) neemt de permanente commissie het
besluit dat het gezin teruggeplaatst kan worden in de vrije
koloniën en op 13 maart 1851 gaat het hele gezin naar
hoeve 126 van de kolonie Willemsoord, zie de locatie op dit
kaartje.
■ Ze staan in het stamboek Willemsoord met invnr 1363. Ook als ze
op 13 maart 1852 worden overgeplaatst naar hoeve 150, zie
de
locatie. Dat is het gedeelte dat bekend staat als
Willemsoord-Steggerda.
Hier wordt het laatste kind geboren, Vrouwtje Westerveld.
In 1853 wordt hoeve 150 omgenummerd tot hoeve 160.
■ Op 26 maart 1855 is de volgende overplaatsing, naar
hoeve 171, zie de
locatie. Nog steeds Willemsoord-Steggerda. Hier vliegen de
eerste kinderen uit:
■ Kornelis Westerveld gaat 14 april 1856 als milicien in
dienst, maar is 3 oktober 1856 al weer terug. Dan gaat hij 6
april 1858 'met verlof onder inwachting van het gevraagd
ontslag'. Dat ontslag volgt 31 mei 1858.
■ Hendrik Westerveld junior, in het stamboek foutief
aangeduid als Hendrik Brouwer, gaat precies een jaar later, 6
april 1859, 'met verlof onder inwachting van het gevraagd
ontslag' en dat ontslag komt 15 april 1859.
■ Jan Cornelis Westerveld gaat 1 april 1859 als
milicien in militaire dienst.
■ Bij een tuchtzitting op een onbekende datum in juli 1862,
zie hier,
komt aan de orde dat kolonist Westerveld takkenbossen zou hebben
ontvreemd. De raad luistert naar 'de verklaring der vrouw van den
beschuldigde die het kappen van 20 wilgen takkebosschen langs de
wal van Steggerda Sloot erkent, maar meende daartoe geen
toestemming te behoeven', maar veroordeelt Hendrik Westerveld
daarna tot één dag opsluiting en vergoeding van de schade à dertig
cent.
Stamboeken na 1859 doe ik niet, dus voor de rest neem ik over uit de kolonistendatabase dat het echtpaar nog als bewoners van hoeve 171 in de stamboeken met de invnrs 3013, 3014 en 3015 staat, en na de volgende hernummering als bewoners van hoeve 434 in invnr 3016.
Hendrik Westerveld overlijdt 29 maart 1873 en Neeltje
Brouwer twee dagen later, 31 maart 1873, en er wonen
nog heel lang heel veel afstammelingen van de proefkolonist Jan
Cornelis Westerveld in de buurt van de koloniën.